Page 153 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Annette Libeskind Berkovits „Życie pełne barw. Jak Nachman Libeskind przeżył nazistów, gułagi i komunistów"

energii, w nadziei, że głodowe skurcze ustaną. W okolicy były tysiące
uchodźców, lecz codziennie rano wychodząc na dwór, orientowali się,
że ludzie spotkani zaledwie przed kilkoma dniami już nie żyją.
Kiedy nie mieli zupełnie nic do jedzenia, wędrowali zakurzonymi
drogami i zbierali dziko rosnące zioła, aby je ugotować. Pili kipiatok,
wrzątek przesycony nieprzyjemnym smakiem gorzkich ziół, usiłując
przekonać samych siebie, że to egzotyczna herbata. Zachęcali Rachelę,
aby piła go małymi łyczkami. Nie było możliwości uzyskania dla niej
pomocy medycznej, lecz przyjaciele robili, co tylko mogli. Kilka razy
nawet udało im się wyprosić u uzbeckich sąsiadów odrobinę kumysu,
sfermentowanego mleka klaczy. Był to lokalny eliksir, mający ponoć
właściwości lecznicze.
Kiedy Rachela zmarła w kilka miesięcy później, Dora była załamana,
choć przecież powinna była już przyzwyczaić się do śmierci, stanowiącej
codzienność w łagrach. Nie mieli pieniędzy na odpowiedni pochówek.
Nachman, Dora, Mendel, Itka i Jack drewnianym wózkiem zawieźli jej
wątłe ciało na pustynię. Mężczyźni zaczęli kopać grób. Dora i Itka stały
w milczeniu, a łzy płynęły po ich zapadniętych policzkach. Pochowali
Rachelę na samotnej, targanej wiatrem równinie, zaznaczając miejsce
znalezionym w pobliżu dużym kamieniem. Przez chwilę stali w ciszy
wokół niewielkiego kopczyka, słuchając żałobnej pieśni wiatru. Kiedy
ciszę przerwał krzyk puchacza w oddali, Mendel powiedział:
– Niedługo zrobi się ciemno. Chodźmy.
Wkrótce po pogrzebie Dora zachorowała. Przez cały czas kaszlała
i wymiotowała. Kiedy wieczorem Nachman dotknął jej czoła, była roz-
palona jak piec. Leżała w łóżku, cicho pojękując. Przykładał jej do czoła
zimne kompresy, które momentalnie wysychały. Nachman poprzysiągł
sobie, że Dora nie podzieli losu przyjaciółki, jeżeli tylko będzie mógł temu
zapobiec. Obudził Jacka i Mendla śpiących w pokoju obok.
– Musicie mi pomóc zawieźć Dorę do szpitala.
– Do szpitala? Chyba majaczysz. Tu nie ma szpitala – odrzekł Mendel,
trąc zaspane oczy.
– Kiedy umarła Rachela, węglarz powiedział, że w okolicy jest coś
w rodzaju kliniki. Nie wiem dokładnie gdzie, ale musimy ją znaleźć –
ponaglił go Nachman.
– Ale jak niby mamy się tam dostać? – spytał Mendel. – Jak ci się
wydaje, jak tam dotrzemy, nawet jeśli ta klinika istnieje?

153