Page 114 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Annette Libeskind Berkovits „Życie pełne barw. Jak Nachman Libeskind przeżył nazistów, gułagi i komunistów"

* * *

– Następnego dnia ja i inni uchodźcy – a okazało się, że było nas
wielu – zostaliśmy zabrani wozami konnymi dziewięćdziesiąt kilome-
trów na północ, do Białegostoku. Podobnie jak Siemiatycze, Białystok
był już wówczas w rękach Rosjan. Mieszkał tam brat mojego nauczyciela
Szlomo Rawina, ja zaś miałem jego adres. Nigdy go nie poznałem, lecz
chciałem znaleźć bratnią duszę w mieście, gdzie byłem zupełnie obcy.
Pospieszyłem do jego domu.
Otworzył szeroko drzwi, jakby się mnie spodziewał. Był to niewysoki
52
mężczyzna z bujną siwą czupryną, ubrany w pogniecioną rubaszkę .
53
– Wejdź, wejdź. Wos macht a Jid ? – powitał mnie kordialnie w jidysz,
kiedy tylko wspomniałem, że byłem uczniem jego brata.
– Jest pan zajęty? – spytałem. – Może przyjdę później?
– Nonsens, robię akurat herbatę, wejdź i opowiedz mi o wszystkim.
Na stole zobaczyłem wielki srebrny samowar. Był to najelegantszy
przedmiot w skromnej izbie. Rozmawialiśmy dłuższą chwilę. Po kilku
szklankach herbaty gospodarz w końcu napomknął o bracie, moim
dawnym nauczycielu. Wiedziałem, że umarł, lecz nie znałem żadnych
szczegółów. Nie chciałem wywoływać tak bolesnego tematu.
– Wiesz, że mój brat, Szlomo, został wydalony z Polski po tym krwa-
wym pochodzie pierwszomajowym w Łodzi w 1924 roku. Te faszystowskie
świnie z rządu oskarżyły go o bycie komunistą. Niedorzeczne.
– Oczywiście, że pamiętam. Było to na rok przed ukończeniem szkoły.
Cała szkoła była w rozpaczy na wieść o jego aresztowaniu. Ale wie pan,
pisał do nas listy, kiedy dojechał na Krym, do Symferopola. Kiedy nauczy-
ciele nam je czytali, w klasie było cicho jak makiem zasiał.
Rawin uśmiechnął się.
– Wiesz, co się z nim później stało, prawda?
– Wiem, że umarł. Bardzo mi przykro.
– Umarł? Umarł? Nie, Nachman. Został zamordowany! – Jego twarz
przybrała buraczkowy odcień, wybałuszył oczy. – Sowieci oskarżyli go,
że jest polskim szpiegiem i rozstrzelali go. Możesz w to uwierzyć? Żyd?

52 Rubaszka (ros.) – wyrzucana na spodnie męska koszula, powszechnie używana
w XIX-wiecznej Rosji, często przepasana pasem lub sznurem.
53 Wos macht a Jid? (jid.) – Co słychać?

114