Page 97 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Żółta gwiazda i czerwony krzyż" Arnold Mostowicz

na naśladowanie znanych żydowskich aktorów, w czym był niezrównany.
Jakże znakomicie imitował wielkiego Morewskiego w Dybuku czy
76
Samberga w Josie Kałb ... Ciekawe, że tak związany sercem z teatrem
77
żydowskim i literaturą jidysz, teraz, jak to wynikało z listów do syna,
pisanych, gdy istniała jeszcze jakaś łączność między gettami warszaw-
skim i łódzkim, grał w teatrze polskim u Andrzeja Marka . Grał wiele,
78
i to role główne, obok takich znakomitości, jak Michał Znicz! A jeszcze
79
tu i ówdzie występował z recytacjami. Nawet matka, która podejrzli-
wie i z niechęcią odnosiła się do tej sfery zainteresowań męża, pisała
o jego sukcesach... Co za ironia losu! Musiała przyjść wojna, musieli
Niemcy zabrać się do wcielania w życie swoich szaleńczych planów, aby
ojciec mógł zrealizować marzenie swego życia... Poświęcić się wyłącznie
teatrowi i utrzymywać się z gry na deskach scenicznych.
...Wyszedł na korytarz. Stała tam, zawinięta w szarą chustę i opatu-
lona w jakąś starą męską marynarkę, najstarsza córka Gutmana. Kuzyna
Gutmana. Przypominała klasyczną ilustrację do Dziewczynki z zapałkami .
80
Miała chyba nie więcej jak jedenaście, dwanaście lat. W ręku trzymała
szary kartonik. – Ojciec? – zapytał. Kiwnęła tylko głową.
...Gutmanowie nie pojawiali się na sobotnich spotkaniach rodzinnych.
Ten dom był dla nich za mało religijny. Pachniał gojowskim odszczepień-
stwem. Gutmanowa była najstarszą siostrą ojca. Dzieliło ich szesnaście
lat i kilka epok. Trudno było wyobrazić sobie kogoś bardziej zasadniczego,
jeśli idzie o przestrzeganie religijnego rytuału. Nosiła oczywiście perukę.
Jadła tylko potrawy jak najściślej koszerne, dlatego też nawet dom matki
był dla niej zbyt wolnomyślny. Ojciec, delektując się grochem posypanym

76 Abraham Morewski wcielił się w postać cadyka z Miropola w filmie Dybuk z 1937 r. zrealizowanym
według sztuki Szymona An-skiego. Był to pierwszy w Polsce pełnometrażowy film nagrany
całkowicie w języku jidysz. Według historyka filmu Jerzego Toeplitza to najwybitniejsze dzieło
w języku żydowskim zrealizowane przez polską kinematografię. Szerzej patrz: Sz. Z. Rapoport
(An-ski), Dybuk. Na pograniczu dwóch światów, Kraków 2007.
77 Josie Kałb – napisana w 1932 r. (wyd. pol. 1961 r.) debiutancka powieść Israela Joszui Singera, brata
Isaaca Bashevisa Singera, która rozgrywa się w środowisku chasydów.
78 Andrzej Marek, właśc. Marek Arnstein lub Arenstein (1880-1943) – polski dramatopisarz oraz
reżyser teatralny i filmowy pochodzenia żydowskiego.
79 Michał Znicz, właśc. Michał Feiertag (1888-1943) – polski aktor, występował w warszawskich
teatrach rewiowych i dramatycznych, m.in. w „Qui Pro Quo” i w „Cyruliku Warszawskim”.
80 Baśń Hansa Christiana Andersena z 1845 r. ilustrowana była przez Bertalla.
95

Mostowicz_zgck_-010214_.indd 95 14-01-31 14:37