Page 88 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Żółta gwiazda i czerwony krzyż" Arnold Mostowicz

Tu w getcie nie wychodziła prawie z łóżka, obsługiwana przez córkę.
Od rana do wieczora uczyła się francuskiego, miała bowiem pewność,
że jej się ten język przyda po zakończeniu wojny.
Czwarty wreszcie, niewielki pokoik zajmował on z żoną. Był najmniej
liczącym się w gronie lokatorów mieszkania, sprawował jednak funkcje
lekarza sanitarnego i stale ktoś miał do niego jakieś pilne sprawy. Więk-
szość dzwonków do drzwi – porannych i wieczornych, wywołujących o tych
porach dnia odruch zrozumiałego niepokoju – z jego właśnie obowiązkami
była związana. W drugim roku istnienia getta funkcje lekarza sanitar-
nego właściwie przestały mieć znaczenie, z wyjątkiem jednej: wypisywa-
nia kart zgonu. Lekarz sanitarny wypełniał je, jeśli zmarłym nie opiekował
się uprzednio lekarz ambulatoryjny, lub jeśli nie było do chorego wzywane
pogotowie. Im więcej ludzi umierało w getcie z głodu czy z wyczerpania,
tym więcej było właśnie takich „bezpańskich” zejść. Niemcy skrupulatnie
przestrzegali, aby nikt nie został pochowany bez karty zgonu. Niemiecka
biurokracja dokładnie obwarowała paragrafami przebycie Styksu, obowiąz-
kowy obol zastąpiony został szarym, wypełnionym przez lekarza kartoni-
kiem. Zresztą Litzmannstadt to była Rzesza , a w Rzeszy wszystko musiało
61
być niemieckoakuratne, nawet żydowska śmierć. To gdzieś w Generalnej
Guberni można było anonimowo zdechnąć z głodu, z zimna, od niemie-
62
ckiej pałki czy kuli i równie anonimowo zostać pogrzebanym...
Kiedy wchodził dopiero w funkcję lekarza sanitarnego, uważał za swój
obowiązek każdy zgłoszony wypadek zgonu sprawdzić. Początkowo było
to jeszcze możliwe – później ani możliwe, ani sensowne.

61 Początkowo planowano włączyć Łódź w obszar Generalnego Gubernatorstwa, jednak wskutek
nacisków miejscowych Niemców i w wyniku osobistej decyzji Hitlera z 4 listopada 1939 r., Łódź
i aglomeracja łódzka stały się częścią Okręgu Rzeszy Poznań, który nazwany został wkrótce
Krajem Warty. Szerzej: T. Bojanowski, Łódź pod okupacją niemiecką w latach II wojny światowej
(1939-1945), Łódź 1992.
62 Generalne Gubernatorstwo (1939–1945), czasem nazywane też Generalną Gubernią, w dosłownym
brzmieniu: generalne gubernatorstwo dla okupowanych ziem polskich. Jednostka administracyjno-
-terytorialna utworzona na podstawie dekretu Adolfa Hitlera z 12 października 1939 r. z mocą
obowiązującą od 26 października 1939 r., obejmująca część okupowanego wojskowo przez Niemcy
terytorium II RP, która nie została wcielona bezpośrednio do III Rzeszy. Szerzej patrz: W. Góra,
Wojna i okupacja na ziemiach polskich 1939–1945, Warszawa, 1984; C. Madajczyk, Generalna
Gubernia w planach hitlerowskich. Studia, Warszawa 1961; W. Borodziej, Terror i polityka: policja
niemiecka a polski ruch oporu w GG 1939-1944, Warszawa 1985.

86 ŻÓŁTA GWIAZDA I CZERWONY KRZYŻ | prZEpusTka prZEZ sTyks

Mostowicz_zgck_-010214_.indd 86 14-01-31 14:37