Page 80 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Żółta gwiazda i czerwony krzyż" Arnold Mostowicz

I oto nastąpiło zderzenie tych dwóch światów. Nie w formie dyskusji,
nie w formie wymiany myśli, ale w formie zaciekłych targów, w formie wymiany
handlowej na pryczach obozu przesiedleńców w getcie łódzkim. Wymiana
swetrów na brukiew, butów na cebulę, garnków czy poszew na kromkę chleba
pozwalała tym pogardzanym Żydom polskim się odkuć. Za poniżenie, które
okazywali im Niemcy, mścili się na przybyszach, czyniąc ich, zawiłym
meandrem myśli, odpowiedzialnymi za swój los. Odkuwano się nie tylko za
pychę tamtych, za to, że świecili w oczy swoimi Zweigami , Einsteinami,
48
Reinhardtami , ale i za własną nędzną egzystencję, za wegetowanie
49
w małych, przykurczonych na skraju historii miasteczkach, za pogromy,
za getta ławkowe. Ci, którzy przybyli, nie zdawali sobie jeszcze w pełni
sprawy z rozmiarów swojej klęski. Ci, którzy ich tu przyjmowali, nie chcieli
zdać sobie sprawy z tego, że klęska jest obopólna. Wyzyskiwanie prze-
siedleńców uzyskało racje nadrzędne, a jeśli tego było jeszcze za mało,
obarczano przybyszów dodatkową winą za zmniejszone przydziały żywnoś-
ciowe, za jeszcze większe zagęszczenie, za własne rosnące cierpienia... 50
– Może się pan doktór napije herbaty?
– Co? Może. Proszę bardzo – pytanie mężczyzny wyrwało go z jakiegoś
stanu pół snu, pół wspomnień. Było mu zimno, miał dreszcze. Propozycja
wypicia herbaty była co najmniej przesadna. Herbata gettowa była roz-
tworem z palonego cukru i w niczym nie przypominała autentycznej
herbaty. Było mu jednak wszystko jedno. Byle się trochę ogrzać.
...Wtedy była wiosna i przybysze beztrosko pozbywali się ciepłej odzieży,
którą wykupywali miejscowi, mając doświadczenia dwóch zim spędzo-
nych w warunkach getta. Sale i pokoje gmachu przy Franciszkańskiej roz-
brzmiewały hałaśliwą wrzawą bazarowych przetargów. Stanął obok jednej
z prycz i przysłuchiwał się końcowym etapom transakcji. W jej wyniku

48 Stefan Zweig (1881-1942) – austriacki poeta, prozaik i dramaturg. Urodził się w Wiedniu, w rodzinie
pochodzenia żydowskiego; Arnold Zweig (1887-1968) – niemiecki pisarz, pacyfista. Był synem
żydowskiego siodlarza.
49 Max Reinhardt, właśc. Maximilian Goldmann (1873-1943) – austriacki reżyser teatralny żydowskiego
pochodzenia, aktor, dyrektor Deutsches Theater.
50 O zetknięciu Żydów wschodnich i zachodnich pisał szeroko w swoich esejach Oskar Singer.
Zob: O. Singer, Przemierzając szybkim krokiem getto, Reportaże i eseje z getta łódzkiego,
Oficyna Bibliofilów, 2002.
78

Mostowicz_zgck_-010214_.indd 78 14-01-31 14:37