Page 79 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Żółta gwiazda i czerwony krzyż" Arnold Mostowicz

Żydostwo wschodnie, w swojej ortodoksyjno-chasydzkiej masie
izolujące się od wszelkich wpływów z zewnątrz, pozostało wierne mistycy-
zmowi i filozofii religijnej Baalszemtowa , a w swojej mniej już pokaźnej
43
części ulegało nowoczesnym wprawdzie, ale też wyodrębniającym Żydów
z otaczających ich społeczeństw – ideom Medema czy Borochowa .
44
45
Natomiast żydostwo niemieckie coraz szybciej, choć, jak się okazało,
tylko powierzchownie, integrowało się z narodem niemieckim, konse-
kwentnie rozwijając poglądy Mojżesza Mendelssohna , z uporem się
46
asymilowało.
O tym wszystkim uczył się w szkole, o wszystkich tych sprawach dys-
kutowano zaciekle w domu. Gdy przebywał podczas studiów we Francji,
po dojściu Hitlera do władzy i po pojawieniu się pierwszych emigrantów
na zachodzie Europy problemy te nabrały ostrości, a dyskusje zajadło-
ści. Wiedział, choć mu ani te poglądy, ani zaciekłość w ich wyrażaniu
nie odpowiadały, że olbrzymia większość żydostwa polskiego każdą formę
asymilacji uważała za apostazę. Miał też okazję przekonania się, iż Żydzi
niemieccy nie tylko trwanie w mistycyzmie chasydzkim czy wyodrębnia-
nie się z otaczającego społeczeństwa uważali za ciemnotę i zacofanie, ale
okazywali wręcz rasową niechęć wobec każdego Żyda, który pochodził
ze wschodu Europy . Nawet na emigracji, nawet w warunkach wygna-
47
nia. Przecież ani razu nie dostąpił zaszczytu, by zostać zaproszonym do
rodziców swojej dziewczyny. Ba! Wiedział, że nawet nazwisko jego jest
w jej domu otoczone anatemą.

43 Rabbi Israel ben-Eliezer (1698-1760), znany bardziej pod przydomkiem HaBaal Szem Tow – rabin,
cadyk, jeden z twórców chasydyzmu, żydowskiego ruchu religijno-mistycznego zwalczającego
tendencje emancypacyjne na terenach dawnej Rzeczypospolitej w XVIII w.
44 Włodzimierz Medem (1879-1923) – jeden z założycieli i teoretyków Bundu, żydowskiej partii
socjalistycznej propagującej federalistyczną strukturę partii i autonomię kulturalno-narodową.
45 Dow Ber Borochow (1881-1917) – rosyjski polityk i filozof żydowskiego pochodzenia, jeden z głównych
ideologów i założycieli ruchu syjonizmu socjalistycznego. Teoretyk i współtwórca Poalej Syjon,
żydowskiej partii robotniczej wiążącej sprawę wyzwolenia społecznego z odbudową niepodległego
państwa w Palestynie.
46 Mojżesz Mendelssohn (1729-1786) – filozof żydowski i niemiecki, pisarz, językoznawca, pierwszy
propagator zrównania praw Żydów z ludnością nieżydowską w krajach niemieckich. Inicjator ruchu
oświecenia żydowskiego (Haskali), którego poglądy na judaizm legły u podstaw prądu głoszącego
nieuchronność asymilacji Żydów.
47 Szerzej patrz: E. Mendelsohn, Żydzi Europy Środkowo-Wschodniej w okresie międzywojennym,
Warszawa 1992.

77

Mostowicz_zgck_-010214_.indd 77 14-01-31 14:37