Page 22 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Żółta gwiazda i czerwony krzyż" Arnold Mostowicz

która wzbudzała powszechną niechęć i zazdrość, zwłaszcza gdy okazało się,
że przywileje to nie tylko życie we względnym dobrobycie i możliwość korzysta-
nia np. z wczasów w specjalnie przygotowanych domach wypoczynkowych na
Marysinie, ale także możliwość zapewnienia sobie bezpieczeństwa własnego
i rodziny w czasie masowych deportacji do obozów zagłady. Wykształcił się
nawet specyficzny język getta określający zaistniałe zjawiska. Pojawiły się
takie określenia, jak „bajratowiec”, a więc osoba odbierająca dodatkowe,
„bajrackie” przydziały żywności, „plecy” („plejzes”– jidisz) oraz „protekcja”,
bez których nie sposób było uzyskać status „delegowanego”, a więc czasowo
wysłanego ze swojego resortu pracy do tzw. placówek „jadalnych” (piekarnie
lub kuchnie). „Czapka za kapelusz” lub „talerzyki za gałgany” to z kolei złośliwe
określenie wzajemnej wymiany usług, o posmaku korupcji. Marysin, gdzie
mieściły się domy wypoczynkowe najbardziej wpływowych osób w getcie,
zdobył miano „Szyszkowic”. „Wydzielaczka” natomiast, jako osoba, od której
zależała gęstość nalewanej zupy, stała się obiektem „zazdrości tłumów, osobą,
ku której skierowane są tysiące skarg, próśb lub przypodchlebiań w nadziei
otrzymania paru kawałków kartofli więcej, lub przekleństw, gdy nadzieje
okazały się zwodnicze” .
22
Życiem Litzmannstadt Getta, którego rytm dzienny wyznaczała wielogo-
dzinna praca, a tygodniowy i miesięczny – kolejne, najczęściej zmniejszające
się przydziały żywności, wstrząsnęło kilka brzemiennych w skutki wyda-
rzeń, których echa odbijają się w opowiadaniach Arnolda Mostowicza.
Do takich należało deportowanie do getta prawie 20 tysięcy Żydów
z Europy Zachodniej oraz 5 tysięcy Romów i Sinti z okolic Burgenlandu
w Austrii. Wysiedlenie to poprzedziła nasilona korespondencja między
niemieckimi władzami okupowanej Łodzi, namiestnikiem Rzeszy na Kraj
Warty Arturem Greiserem a dowódcą SS Heinrichem Himmlerem.
Zamiarem Himmlera było jak najszybsze „uwolnienie z Żydów”
obszaru Starej Rzeszy i Protektoratu Czech i Moraw, co skutkować miało
wysłaniem do getta łódzkiego 60 tysięcy osób. Liczba ta była nie do
zaakceptowania przez władze lokalne, świadome, że nie jest możliwe przy-
jęcie takiej liczby Żydów do i tak już zatłoczonego i głodującego getta.

22 Określenia oraz cytaty pochodzą z Encyklopedii, por. przypis 18.
20 WSTĘP | EWa WiaTr

Mostowicz_zgck_-010214_.indd 20 14-01-31 14:37