Page 20 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Żółta gwiazda i czerwony krzyż" Arnold Mostowicz

stało się wprowadzenie waluty getta , która skutecznie uniemożliwiła
15
kontakty handlowe ze światem zewnętrznym. Innym niepochlebnie oce-
nianym zjawiskiem było funkcjonowanie Służby Porządkowej , która nie
16
dość, że wykonywała rozkazy zarówno Przełożonego Starszeństwa Żydów
oraz policji niemieckiej, to wielokrotnie przekraczała swoje uprawnienia
odznaczające się brutalnością i samowolą. Wzmacnianie systemu repre-
syjnego w getcie z czasem zaowocowało swoistą autonomizacją policji,
a także powstaniem Sonderkommando (Oddziału Specjalnego). Jego
szef, Dawid Gertler, aspirował nawet do przejęcia władzy w getcie .
17
Po początkowym okresie pozornej swobody, życie w getcie stawało się
coraz bardziej dotkliwe. Rumkowskim owładnęła idea ocalenia getta
przez pracę, co spowodowało rozrost różnorakich gałęzi produkcji i przy-
mus pracy. W swoich przemówieniach powtarzał nieustannie hasło „Naszą
jedyną drogą jest praca” . Ciężka praca fizyczna, lub też pożądana przez
18
wszystkich praca urzędnicza, nie przynosiła niestety możliwości zarabiania
i kumulowania funduszy, a jedynie pozwalała otrzymać skąpy przydział
żywności. Warunki wojny i prowadzona polityka wyniszczania ludno-
ści żydowskiej powodowała, że dostarczano do getta minimalne ilości
jedzenia o bardzo złej jakości. Głód był najsilniej oddziałującym czynni-
kiem na panujące w getcie nastroje oraz stosunki społeczne.

15 Banknoty, tzw. kwity markowe (Markquittungen) i monety, wprowadzone zostały na terenie łódzkiego
getta decyzją niemieckiej administracji 28 czerwca 1940 r. Popularnie zwane były „rumkami” lub
„chaimkami”, poza gettem nie miały żadnej wartości. Szerzej patrz: J. Sarosiek, Banknoty getta
łódzkiego 1940-1944, Białystok, 2012.
16 Służba Porządkowa, czyli policja żydowska, została powołana przez M. Ch. Rumkowskiego już
11 kwietnia 1940 r. Stało się to na podstawie polecenia wydanego przez nadburmistrza Łodzi
Franza Schiffera. Głównym zadaniem żydowskiej policji było pilnowanie wraz z funkcjonariuszami
niemieckiej policji bram wejściowych oraz utrzymywanie porządku wewnątrz getta. Z czasem
doszły także inne zadania: walka z nielegalnym handlem, korupcją, strajkami, a w końcu pomoc przy
egzekucjach, aresztowaniach oraz organizacji wysiedleń mieszkańców do obozów zagłady. Komenda
Służby Porządkowej (Ordnungsdienst) mieściła się przy ul. Lutomierskiej 1 (Hamburgerstrasse).
Oryginalny przedwojenny budynek nie zachował się, w jego miejscu postawiono w latach 50. XX w.
nowy gmach.
17 Dawid Gertler (1911-1977) – przed wojną współpracownik Brygady Lotnej Urzędu Skarbowego.
W getcie konfident Gestapo i Kripo. Od marca 1942 r. szef Sonderkommando. Dążąc do przejęcia
władzy w getcie, skupił wokół siebie grono zwolenników, uzyskując nawet czasowo poparcie
H. Biebowa. Od stycznia 1943 r. przejął kontrolę nad aprowizacją getta. Usunięty z getta 12 lipca
1943 r. do końca wojny przebywał w obozie w Auschwitz. Zmarł w Monachium. Zob. Kronika getta
łódzkiego/Litzmannstadt Getto, oprac. i red. naukowa J. Baranowski, K. Radziszewska, A. Sitarek,
M. Trębacz, J. Walicki, E. Wiatr, P. Zawilski, t. 4, Łódź 2009, t. 5, s. 299.
18 Por. Słuchają słów Prezesa… Księga przemówień Chaima Mordechaja Rumkowskiego, red. i oprac.
naukowe A. Sitarek, M. Trębacz, Łódź 2011.

Mostowicz_zgck_-010214_.indd 18 14-01-31 14:37