Page 25 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Żółta gwiazda i czerwony krzyż" Arnold Mostowicz

Od 22 lutego 1942 r. Niemcy kontynuowali akcję wysiedleń – do
połowy maja getto opuściło kolejne 45 tysięcy osób, przy czym ostatnie
deportacje objęły Żydów z Europy Zachodniej. Niektórzy z nich przyj-
mowali decyzję o wysiedleniu z ulgą, twierdząc, że „gorzej niż w tym
getcie nie może już być. Głód poza gettem nie może być większy” .
26
Tak znaczne zmniejszenie liczby ludności oraz zaprzęgnięcie do pracy
wszystkich dorosłych i młodocianych nie uchroniło getta od następnego
ciosu. Kolejna akcja wysiedleń przeprowadzona w dniach 5-12 września
1942 r. objęła dzieci do lat 10 i osoby powyżej 65 roku życia. Depor-
tację, nazwaną od ogłoszonego wówczas zakazu opuszczania mieszkań
(Allgemeine Gehsperre) „szperą” bądź „wielką szperą”, poprzedziło dra-
matyczne przemówienie Rumkowskiego, apelującego do matek i rodzin
o dobrowolne oddanie dzieci na śmierć. Zrodziło to oczywisty protest,
a zrozpaczone matki toczyły walki z żydowskimi policjantami, którym
przyszło wykonywać zadanie dostarczenia określonego kontyngentu osób
do punktów zbornych. Szybko jednak władze niemieckie zorientowały
się, że „w tym tempie i przy zastosowaniu takich humanitarnych metod
nie dostarczą kontyngentu w wyznaczonym terminie” , w związku z czym
27
do getta wkroczyli oficerowie SS i brutalnie pokierowali akcją. Od tego
momentu do wysiedlenia kierowano nie tylko dzieci i osoby starsze, ale
wszystkich, których oko oficera oceniło jako słabego i chorego. Wiele osób
zostało zastrzelonych za stawianie oporu.
Nie sposób dokładnie ocenić, ile osób zostało w tych dniach wywie-
zionych do Chełmna nad Nerem. Oficjalnie podaje się liczbę 15 tysięcy
681, aczkolwiek istnieją przypuszczenia, że wysiedlonych mogło być
o ok. 5 tysięcy więcej, czego za zgodą, a być może i poleceniem Hansa
Biebowa, nie podawano w oficjalnych statystykach, aby móc otrzymywać
większe przydziały żywności. Niemieckiemu Zarządowi Getta zależało na
utrzymaniu Żydów w jak najlepszej kondycji, ponieważ przekładało się to
na wydajność pracy.

26 O. Singer, Przemierzając szybkim krokiem getto… Reportaże i eseje z getta łódzkiego, tłum.
K. Radziszewska, Łódź 2003, s. 22.
27 Felieton Oskara Singera o wydarzeniach podczas „wielkiej szpery”, [w:] Kronika…, t. 5, s. 221.
23

Mostowicz_zgck_-010214_.indd 23 14-01-31 14:37