Page 18 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Żółta gwiazda i czerwony krzyż" Arnold Mostowicz

Władza Biebowa i Gettoverwaltung nie obejmowała nadzoru
policyjnego, który od początku sprawowały trzy rodzaje niemieckiej poli-
cji: Schupo, Kripo i Gestapo . Do obowiązków Schupo należało pilnowa-
7
nie granic oraz bram getta. Bardziej skomplikowane zadania powierzono
pozostałym formacjom. Policja Kryminalna zajmowała się zwalczaniem
przestępstw pospolitych, przede wszystkim przemytu, oraz konfiskatami
majątku żydowskiego. W tym celu rozwinęła siatkę donosicieli i agentów,
działających zarówno w getcie, jak i poza jego granicami. Na terenie getta,
w budynku byłej plebani przy ul. Kościelnej (tzw. czerwony domek), znaj-
dowała się siedziba Policji Kryminalnej, gdzie przeprowadzano brutalne
przesłuchania podejrzanych o ukrywanie majątku. Z kolei Gestapo
pełniło nadzór polityczny nad gettem i odegrało kluczową rolę w ekster-
minacji jego mieszkańców .
8
Za organizację życia w getcie odpowiadała przede wszystkim admini-
stracja żydowska. W getcie łódzkim, podobnie jak w innych dzielnicach
zamkniętych dla Żydów, władzę sprawowała Rada Żydowska (Judenrat) ,
9
nazwana w Łodzi Radą Starszych (Ältestenrat), do której obowiązków,
świadczących o pozornej autonomii, należało m.in. prowadzenie szkół,
organizacja opieki społecznej, podział żywności i utrzymanie porządku.
Na kształt administracji żydowskiej w Łodzi wpłynęła w sposób wyjąt-
kowy decyzja o mianowaniu na stanowisku Przełożonego Starszeństwa
Żydów Chaima Mordechaja Rumkowskiego. Urodzony w 1877 r. Litwak
10
przed wybuchem wojny był osobą znaną, aczkolwiek niezbyt wpływową.
Był aktywnym działaczem syjonistycznym, członkiem żydowskiej rady
gminnej oraz prezesem sierocińca i farmy dla młodzieży w podłódz-

7 Schupo (Schutzpolizei) – Policja Ochronna, Kripo (Kriminalpolizei) – Policja Kryminalna, Gestapo
(Geheime Staatspolizei) – Tajna Policja Państwowa.
8 R. Hilberg, Zagłada…, t. 1, s. 260.
9 Forma sprawowania władzy przez przywódców żydowskich nad skupiskami żydowskimi wprowadzona
przez nazistów w 1939 r. Żydowska myślicielka Hannah Arendt w 1963 r. wystąpiła w Eichmann
w Jerozolimie z oskarżeniem wobec Judenratów. Twierdziła, że bez ich udziału w rejestracji Żydów,
koncentracji ich w gettach, a potem aktywnej pomocy w skierowaniu do obozów zagłady zginęłoby
dużo mniej Żydów, ponieważ Niemcy mieliby więcej kłopotów z ich spisaniem i wyszukiwaniem. Zob.
H. Arendt, Eichmann w Jerozolimie, Kraków 1998.
10 Potoczne określenie Żydów przybywających do Królestwa Polskiego z rosyjskiej strefy osiedlenia,
głównie z zachodnich guberni – obecnych terenów Litwy i północnej Białorusi.
16

Mostowicz_zgck_-010214_.indd 16 14-01-31 14:37