Page 23 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Żółta gwiazda i czerwony krzyż" Arnold Mostowicz

Negocjacje z Niemcami, popierane argumentem o wytwarzaniu przez
getto produktów o zasadniczym znaczeniu dla gospodarki Rzeszy, dopro-
wadziły do zmniejszenia liczby do 20 tysięcy Żydów i 5 tysięcy Cyganów.
Transporty przybyły do Litzmannstadt Getto w dniach 16 października
– 4 listopada 1941 r. (Żydzi z Europy Zachodniej) oraz 5-9 listopada
1941 r. (Cyganie). Żydzi zostali zakwaterowani w większości w zamkniętych
z tego powodu szkołach, częściowo w mieszkaniach prywatnych bądź
dużych salach. Mieszkali w grupach, w których dojeżdżali do getta, stąd
dla ich określenia stosowano numerację transportów (np. III transport
z Pragi lub też Berlin II). Z czasem połączone w ten zupełnie sztuczny
sposób grupy ludzi zaczęto nazywać „kolektywami” (np. „kolektyw
praski”). Konsekwencjami przyjazdu Żydów z Europy Zachodniej, oprócz
zamknięcia szkół, stały się wzrost cen żywności i zachwianie funkcjono-
wania opieki społecznej w getcie, która musiała uporać się z lawinowo
rosnącą liczbą ludzi wymagających opieki. Wśród wysiedlonych przewa-
żał odsetek ludzi starszych i schorowanych. Poza tym były to najczęściej
osoby wykształcone, przyzwyczajone do wygodnego życia w bogatych
miastach europejskich. Żony adwokatów i lekarzy z Pragi, Kolonii czy
Berlina nigdy nie pracowały, zajmując się prowadzeniem domu i wycho-
waniem dzieci. Ludność ta zderzyła się z wielkim szokiem kulturowym
oraz brutalną rzeczywistością getta – mieszkali tu ściśnięci w ciasnych
salach, bez podstawowych urządzeń sanitarnych, karmieni wodnistą
zupą i kawałkiem chleba. Wobec tego procent ocalałych z tej grupy jest
znikomy, co było spowodowane z jednej strony wysoką śmiertelnością,
z drugiej zaś wsiedleńcy zostali dosyć szybko, bo już w maju 1942 r.
deportowani do ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem. Romowie
i Sinti zostali umieszczeni w specjalnie dla nich przygotowanym obozie,
który wydzielono z obszaru dzielnicy zamkniętej i szczelnie odizolowano.
Getto zostało obciążone obowiązkiem obsługi obozu cygańskiego:
zapewnienia mu aprowizacji, opieki zdrowotnej, inhumacji zmarłych
i wywożenia fekaliów. W związku z tym powołano specjalną komórkę
ds. kontaktów z obozem, kierowaną przez inż. Mozesa Minca .
23
23 J. Baranowski, Obóz cygański w Łodzi 1941-1942/Zigeunerlager in Litzmannstadt 1941-1942,
Łódź 2003, s. 27.
21

Mostowicz_zgck_-010214_.indd 21 14-01-31 14:37