Page 21 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Żółta gwiazda i czerwony krzyż" Arnold Mostowicz

Przede wszystkim powodował degradację fizyczną mieszkańców
getta. Brak właściwego pożywienia, witamin oraz lekarstw sprawiał, że
niegroźne w normalnych warunkach choroby, kończyły się śmiercią.
Często występujące problemy jelitowe zyskały nazwę „choroby gettowej”
(Gettokrankheit) i poświęcone im zostało osobne hasło w powstającej
w getcie Encyklopedii . Sytuacji tej nie mogło zaradzić największe nawet
19
poświęcenie lekarzy pracujących w getcie.
Innym równie bolesnym skutkiem nieustannego głodu oraz spędzania
większej części dnia w pracy był rozpad rodzin. Zdarzały się sytuacje,
gdy ojciec podjadał dzieciom chleb, przeznaczony i wydzielany na cały
tydzień. Nagminne zdarzały się przypadki ukrywania zwłok, aby odebrać
przynależną zmarłej osobie rację żywności na kolejne dni. „Tak zupy wielu
zmarłych trafiły do żołądków żyjących” – opisywał ten proceder jeden
z autorów powstającej w getcie Kroniki . W zamieszkałych przez kilka,
20
a nawet i kilkanaście osób pokojach zamarło życie intymne, bezrad-
ność wobec niemożności zabezpieczenia podstawowych potrzeb dzieci
i kobiet zachwiała pozycją mężczyzn jako głowy rodziny. Zanikł szacunek
dla starszych, chorych najchętniej oddawano do szpitali, nie mogąc roz-
toczyć nad nimi podstawowej opieki. W sytuacji takiego rozpadu rodzin
tym bardziej należy podkreślić bohaterstwo tych, którzy głodowali, aby
oddać swoje racje najbliższym lub też dobrowolnie decydowali się towa-
rzyszyć swoim ukochanym w czasie przymusowych deportacji.
Wprowadzony w getcie system represji, oparty na rozbudowanej biu-
rokracji, prowadził do rozwarstwienia społecznego. Obok rzesz głodnych
i zapracowanych robotników funkcjonowała elita urzędnicza, tzw. bajrat ,
21

19 Zbiór haseł Encyklopedii znajduje się w Archiwum Państwowym w Łodzi (zespół Przełożonego
Starszeństwa Żydów, sygn. 1103) oraz w Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (zespół
Getto łódzkie, sygn. 349).
20 Kronika…, t. 4, s. 324.
21 Bajrat, beirat – Rada Przyboczna, Rada Starszych. Z czasem pod pojęciem bajratu rozumiano grupę
uprzywilejowanych członków administracji i niektórych zawodów (np. policjantów, lekarzy), którzy
wraz z ro dzinami otrzymywali dodatkowe, tzw. bajrackie przydziały żywności. Pierwsza Rada Żydowska
w Łodzi ukonstytuowała się 16 października 1939 r. Składała się z 31 osób, najczęściej aktywnych
przedwojennych działaczy żydowskich. Działała do 11 listopada, kiedy jej członków zaaresztowano
i osadzono w więzieniu w Radogoszczu. Większość z nich została zamordowana. Druga Rada
powstała 9 grudnia 1939 r. Jej skład ulegał częstym zmianom, powodowanym zarówno zwiększaniem
liczby członków Rady przez Niemców (do 67), jak i przez opuszczanie Łodzi przez samych radnych.
Pozostało niewiele informacji na te mat działania drugiego bajratu oraz o jego kompetencjach.
Zob. Kronika, t. 5, s. 274-275.

Mostowicz_zgck_-010214_.indd 19 14-01-31 14:37