Page 16 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Żółta gwiazda i czerwony krzyż" Arnold Mostowicz

Historia litzmannstadt Getto

Informacja o zamiarze utworzenia w Łodzi „dzielnicy zamieszkania”
dla ludności żydowskiej została po raz pierwszy podana w okólniku pre-
zydenta rejencji kaliskiej Friedricha Übelhöra 10 grudnia 1939 r. Getto,
w którym Niemcy zamierzali osiedlić Żydów z Łodzi i z Kraju Warty ,
1
miało być rozwiązaniem tymczasowym, wynikającym z faktu, że „ich
natychmiastowa ewakuacja jest niemożliwa” . Decyzję o wydzieleniu
2
dzielnicy zamieszkania dla Żydów podano do publicznej wiadomości
8 lutego 1940 r. Przesiedlenia do „dzielnicy zamkniętej” (w zarządzeniu
ani razu nie pada słowo getto), na którą przeznaczono najbardziej zanie-
dbaną, zamieszkałą w większości przez biedotę żydowską, część miasta,
rozpoczęły się 12 lutego 1940 r. Żydom wolno było zabrać „jedną walizkę
z bielizną, ubraniem, pamiątkami rodzinnymi, a to w takiej ilości, ile każdy
bez specjalnych środków transportu unieść może” . Ta przymusowa prze-
3
prowadzka odbywała się przy nader niesprzyjających warunkach pogo-
dowych, sytuację pogarszały nagminne przypadki grabieży oraz terror,
którego dopuszczali się żołnierze niemieccy. Granice getta zamknięto
30 kwietnia 1940 r., teren otoczono płotem, zasiekami z drutu kolcza-
stego i obstawiono niemieckimi wartownikami, którzy mieli prawo użyć
broni nie tylko wobec osób próbujących przekroczyć wyznaczoną granicę,
ale także do osób podchodzących do niej zbyt blisko. Do dyspozycji prze-
szło 160 tysięcy przesiedlonych na teren Bałut i Starego Miasta Żydów
było 2 tysiące 300 domów posiadających około 30 tysięcy mieszkań,
z czego jedynie 382 posiadało kanalizację. Biorąc pod uwagę, że
w wielu pomieszczeniach ulokowano urzędy, a w przyszłości liczne
budynki przekształcano na zakłady produkcyjne, zagęszczenie lokatorów
w izbach było bardzo wysokie. Obszar getta wynosił początkowo 4,13 km ,
2
1 Kraj Warty – nazwa regionu administracyjnego utworzonego podczas II wojny światowej na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, który został anektowany przez III Rzeszę. 26 października
1939 r. utworzono Okręg Rzeszy Poznań (niem. Reichsgau Posen), przemianowany 29 stycznia 1940 r.
na Kraj Warty (niem. Reichsgau Wartheland lub Warthegau).
2 Dokumenty i materiały do dziejów okupacji niemieckiej w Polsce, t. 3, Getto łódzkie, cz. 1, oprac.
A. Eisenbach, Warszawa–Łódź–Kraków 1946, s. 26.
3 Germanizacja Łodzi w nazistowskiej prasie z lat 1939-1943. Wybór artykułów, pod red.
K. Radziszewskiej i J. Riecke, Łódź 2004, s. 19-21.
14

Mostowicz_zgck_-010214_.indd 14 14-01-31 14:37