Page 167 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Żółta gwiazda i czerwony krzyż" Arnold Mostowicz

Otóż ja dzisiaj jestem o wiele starszy od mego ojca, gdy snuł swoje
wspomnienia przedwojenne, a nawet starszy od mojej babki. Podczas gdy
ich wspomnienia sięgały okresu sprzed dwudziestu lat, no, powiedzmy,
sprzed ćwierćwiecza, to moje, nasze – sięgają czasów i spraw sprzed pół
wieku. I tak myślę, że dla młodych ludzi, którzy może kiedyś po wspo-
mnienia te sięgną, będą one w swojej problematyce równie odległe
i dziwaczne, jak kłopoty ludzi jaskiniowych...
Pisząc jednak o Twoim bracie, nie mogę oderwać się od lat naszej
młodości. Tym bardziej że zarówno Ty, jak i Twój brat i ja, obraliśmy ten
sam kierunek studiów i prawie w tym samym czasie zaangażowaliśmy
się całymi naszymi młodymi temperamentami w sprawy polityki.
Czynnikiem katalizującym nasze polityczne dojrzewanie była wówczas
wojna domowa w Hiszpanii , wojna, która docierała do nas w każdym
152
swoim najdrobniejszym epizodzie i wyczulała nas na wszystkie ważne
sprawy świata. Opiekowaliśmy się ochotnikami, którzy w drodze do
Hiszpanii zatrzymywali się w Tuluzie, będącej wówczas bazą przerzutu
na Półwysep Pirenejski; opiekowaliśmy się później żołnierzami brygad
międzynarodowych , którzy po klęsce szukali schronienia we Francji.
153
Napisałem: «dojrzewaliśmy politycznie»... Ileż to razy zastanawiałem
się nad tym, czy rzeczywiście było to dojrzewanie, czy też ujawnienie się
swego rodzaju tropizmu, wrodzonego nam wszystkim, naszemu pokoleniu
inteligencji żydowskiej: konieczności kierowania naszych dążeń, naszych
nadziei w stronę tego samego, ideowo tego samego celu.
Twój brat należał do najbardziej nasiąkniętych polityką, do najbardziej,

152 Hiszpańska wojna domowa w latach 1936–1939 pomiędzy rządem Republiki Hiszpańskiej
i wspierającymi go siłami a prawicową opozycją. Mimo wewnętrznego charakteru konfliktu po
obu stronach zaangażowane były siły zagraniczne. Nacjonalistów wspierały m.in. faszystowskie
Włochy i Niemcy, a siły rządowe m.in. brygady międzynarodowe ochotników z ZSRR, Francji,
Meksyku czy Brazylii. Szerzej na ten temat: A. Beevor, Walka o Hiszpanię 1936-1939.
Pierwsze starcie totalitaryzmów, Kraków 2009; F.R. Salvadó, Wojna domowa w Hiszpanii
1936-1939, Warszawa 2010; Wojna domowa w Hiszpanii 1936-1939 w polityce międzynarodowej,
red. A. Czubiński, Poznań 1989.
153 Brygady Międzynarodowe – ochotnicze formacje militarne biorące udział w wojnie domowej
w Hiszpanii w latach 1936-1939. Brali w nich udział ochotnicy z 54 krajów, głównie komuniści,
antyfaszyści i socjaliści, którzy odpowiedzieli na apel Komunistycznej Partii Hiszpanii. W sumie
powstało siedem międzynarodowych brygad, a wśród ochotników najwięcej było Francuzów
(ok. 10 tys.), Niemców i Polaków.
165

Mostowicz_zgck_-010214_.indd 165 14-01-31 14:37