Page 121 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Żółta gwiazda i czerwony krzyż" Arnold Mostowicz

Fajwel Bucik gdzieś zginął, ale został, i to został w łódzkim getcie, Szaja
Zylberszac alias Magnat. On też będzie bohaterem dalszego ciągu tej
historii. A jest to historia nader pouczająca. Skoro o naszej, pańskiej
i mojej Łodzi tak mało mimo wszystko wiadomo, a myślę o dziejach tej
części jej ludności, której prochów nie ma nawet co szukać, to każdy
przyczynek, choćby dotyczył spraw zgoła nieważnych, ma wartość cen-
nego dokumentu. Wiatr tłukący się nocą po ulicach, które niegdyś
kipiały żydowskim folklorem czy chasydzkim optymizmem, nie ma czym
uzupełnić wiedzy ich obecnych mieszkańców o czasach, od których
nie dzielą nas przecież więcej niż dwa pokolenia. Niech więc opowieść
o wielkości i upadku Szai Magnata coś z tych czasów przypomni.
Powiedziałem, że Szaja Magnat znalazł się w łódzkim getcie. Bardzo
to nieprecyzyjne. Mieszkał tu bowiem stale. Ulica Marysińska, przy
której stała będąca jego własnością kamienica, prawie w całości znala-
zła się w granicach getta. Po drugie, Szaja Zylberszac nie był takim sobie,
ot, zwykłym mieszkańcem Bałut. Był on ich niekoronowanym księciem.
Przezwisko Magnat, z akcentem, niech pan tego nie zapomni, na ostat-
niej zgłosce, pochodziło stąd, że fakt posiadania kamienicy na Bałutach
uchodził sam przez się za dowód bogactwa, choć sądzić należy, że nie był
to jedyny powód uzasadniający to przezwisko.
Czy wie pan, czym były przed wojną łódzkie Bałuty? To była mieszanina
nędzy i przestępstwa . Za parę groszy można tu było wszystko kupić: nóż
115
sprężynowy, brylantowy pierścionek rodziny carskiej, dziewczynę, maść
na odciski, życzliwość urzędnika i sumienie policjanta. Za parę groszy
można było dostać nożem w plecy, pałką przez łeb, kastetem w oko.
Bałuty mogli wymyślić pospołu Dickens i Balzak .
116
117

115 W XIX w. Łódź rozwijała się bardzo dynamicznie. Napływająca ludność, dla której brakowało miejsca
na terenie miasta, osiedlała się w okolicznych wsiach. Zabudowa nowych osiedli odbywała się w sposób
chaotyczny, bez podstawowych udogodnień sanitarnych i kanalizacyjnych. Gdy w 1915 r. wieś Bałuty
włączono do Łodzi, liczba jej mieszkańców osiągnęła liczbę 100 tys. i była to największa ówcześnie wieś
w Europie.
116 Karol Dickens (1812-1870) – angielski powieściopisarz uznawany za najwybitniejszego przedstawiciela
powieści społeczno-obyczajowej w drugiej połowie XIX w.
117 Honoriusz Balzak, Honoré de Balzac (1799-1850) – powieściopisarz francuski, jeden z najważniejszych
twórców współczesnej powieści europejskiej.
119

Mostowicz_zgck_-010214_.indd 119 14-01-31 14:37