Page 103 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Żółta gwiazda i czerwony krzyż" Arnold Mostowicz

że go strząsnę. Chciałem tylko podkreślić, że historia, którą zamierzam
panu opowiedzieć, mieści się w okresie, którego początek stanowi cezura
pogromów kozackich, a koniec cezura rzezi hitlerowskich. W porównaniu
z wcześniejszymi i późniejszymi były to czasy idylliczne. Najwyżej „Mały
Dziennik” szkolił społeczeństwo w antysemityzmie, Goebbels przyjeż-
90
91
dżał na wykłady do Polski zapraszany przez niektóre gremia profesorskie,
a Przytyk i inne miasteczka przypominały, że Żydzi nie powinni dosta-
92
wać zawrotu głowy od nadmiaru spokoju. Aż łza się w oku kręci...
Jednym słowem, to, co zamierzam panu opowiedzieć, dotyczy
maleńkiego fragmentu żydowskiego życia, między dwiema wojnami
i w początkach okupacji, a ten fragmencik tak się ma do wielkich spraw
ówczesnej historii jak, nie przymierzając, fortuna sklepikarza z Nowomiej-
skiej do fortuny Rotszylda . Mam wrażenie, że na ten fragment nawet
93
sam Pan Bóg nie zdążył zwrócić uwagi, aczkolwiek i tak nazbyt interesuje
się wszystkim, co jest związane z losem jego narodu... Widzę, że się pan
niecierpliwi. I słusznie. Ja tu niepotrzebnie filozofuję, ale niech mi pan
wybaczy, tę historię o końcu łódzkiej dintojry musiałem jakoś zacząć...
To było bardzo dziwne miasto, owa Łódź, przez nikogo w tych cza-
sach niekochana. Może przez jej mieszkańców, chociaż i tego nie
jestem pewien. Łódź to były trzy, co ja mówię, cztery miasta, albo
może i więcej. Na pewno więcej. Była Łódź Polaków, Łódź Żydów, Łódź
Niemców. Była Łódź Bałut, Łódź Chojen, Łódź Śródmieścia. W mojej
pamięci, bo przecież do niej zechciał się pan odwołać, pozostała Łódź
ulic i dzielnic zamieszkanych głównie przez hałaśliwą, rozdygotaną,
zagonioną, niespokojną biedotę żydowską, żyjącą od soboty do soboty,

90 „Mały Dziennik” – katolickie czasopismo wydawane w Niepokalanowie w latach 1935-1939. Nakład
osiągał 137 tys. w dni powszednie i 225 tys. egzemplarzy wydania niedzielnego. Redaktorem
naczelnym „Małego Dziennika” był o. Marian Wójcik. „Mały Dziennik” łączył przesłanie religijne
z nacjonalizmem i antysemityzmem.
91 Józef Goebbels (1897-1945) – minister propagandy i oświecenia publicznego w rządzie Adolfa
Hitlera, członek ścisłego kierownictwa partii narodowosocjalistycznej. Jeden z najbliższych
współpracowników oraz doradców Hitlera.
92 9 marca 1936 r. w miejscowości Przytyk niedaleko Radomia w wyniku starć na tle narodowościowym
pomiędzy ludnością polską i żydowską zginęły 3 osoby, a 24 zostały ranne.
93 Rothschild (Rotszyld) – międzynarodowa rodzina niemieckich Żydów, związana z bankowością
i finansami, posiadająca silną pozycję w Europie z nadanymi tytułami szlacheckimi przez rządy
Austrii i Wielkiej Brytanii. Już w XIX w. nazwisko Rotszyldów było synonimem bogactwa.
101

Mostowicz_zgck_-010214_.indd 101 14-01-31 14:37