Page 76 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Chava Rosenfarb „Między miasteczkiem i Łodzią. Opowieść o miłości”.

Anglii pozostaje również pod wpływem takich szlachetnych Anglików jak Lauren-
ce Oliphant czy pisarka George Eliot , autorka poruszającej książki „Daniel
23
24
Deronda”. To nam pokazuje, że narody Europy nie wszystkie są takie same.
Ale ci szlachetni Anglicy są naiwni, podobnie jak naiwny jest pański Herzl z tą
swoją ideą, że Palestyna rozwiąże problem żydowski. Czy żydowskie państwo
powstanie, czy też nie, problem żydowski musi zostać rozwiązany w Europie. Tu
musi nastąpić kres żydowskich cierpień. I tragedią jest, że żydowska młodzież,
która idzie z duchem czasu, została uwiedziona z jednej strony przez chimerę
syjonizmu, a z drugiej – przez chimerę socjalizmu, który, niestety, również jest
dzieckiem żydowskiego umysłu. Rewolucjoniści spod znaku Karola Marksa to
haniebna plama na obliczu rodzącej się żydowskiej inteligencji!
Reb Fajwel zagotował się.
– Co się pan przejmuje haniebnymi plamami na żydowskim obliczu, Herr
Fajfer? Przecież według pana jedynym rozwiązaniem jest to, abyśmy przestali być
Żydami. Nie dość, że nasi wrogowie chcą nas zetrzeć z oblicza ziemi, to jeszcze
pan chce im dopomóc, sam się likwidując. My się nie zlikwidujemy. Będziemy
Żydami i będziemy żyć jak Żydzi. Niech tylko nasi przywódcy religijni zrozumieją,
że wiedza świecka nie jest skierowana przeciw żydowskiej wierze, niech nie
obawiają się wpuścić z zewnątrz nieco świeżego powietrza, jak najwięcej świe-
żego powietrza. Ale to nie tylko ich wina. Problem z nami jest taki, że gdy tylko
nauczymy się czytać gazety i nieco poznamy się na poezji, od razu umywamy
ręce od spraw ludu, kręcimy nosami na prosty lud i odnosimy się do niego tak
wrogo jak najgorsi antysemici. Ile minęło od tych czasów, Herr Fajfer, kiedy wasi
oświeceni ludzie domagali się, aby zakazać studiowania Talmudu, aby zabronić
drukowania ksiąg religijnych i zamknąć chedery oraz jesziwy? Z drugiej strony,
ile minęło od momentu, kiedy autor postępowej książki napisanej w języku
świętym lub w jidysz nie mógł znaleźć żydowskiego drukarza, aby ją wydać,
ponieważ była uważana za trejf-posl ? To jest nasze nieszczęście! – rzekł reb
25
Fajwel. – A wy dwaj możecie sobie podać ręce w tej jednej sprawie – zwrócił
się do felczera i Herr Fajfera. – Utrzymujecie, że jedynym ratunkiem naszym
jest albo przestać być Żydami, albo uciec z diaspory. Świat ma dostać to, czego
pragnie – a pragnie się nas pozbyć. Powiadam wam: nie! Choćbym nie wiem jak
bardzo popierał żydowskie państwo w Erec Isroel, to uważam, że naród Izraela
jest żywą częścią tego miejsca, częścią, która w ciągu wielu stuleci wystar-

23 Laurence Oliphant (1829–1888) – brytyjski autor, podróżnik i mistyk, chrześcijański syjonista,
który wspierał ideę utworzenia państwa Izrael w Palestynie.
24 Brytyjska pisarka George Eliot (właśc. Mary Ann Evans, 1819-1880), w napisanej w 1876 roku
powieści Daniel Deronda dwadzieścia lat przed powstaniem syjonizmu, wysunęła ideę, że Żydzi
muszą odzyskać suwerenność narodową w Ziemi Izraela.
76 25 trejf-posl – świecka bądź heretycka książka nieuznawana przez środowiska ortodoksyjne.