Page 75 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Chava Rosenfarb „Między miasteczkiem i Łodzią. Opowieść o miłości”.

– To się nigdy nie może zdarzyć! – rzekł jeden z kupców, który nosił jarmuł-
kę. – Loszn kojdesz jest zbyt święty, aby mogły go używać żydowskie przekupki.
– Teodor Herzl powiedział: „Jeśli zechcecie, nie będzie to bajką! ” – felcze-
18
rowa upierała się przy swoim.
– Teodor Herzl – Teodor Szmerzl! – zdenerwował się kupiec w jarmułce.
19
– Przecież to asymilator, jeden z ludzi Herr Fajfera!
– Ale ma żydowskie serce i żydowską świadomość! – Szmulik wychodził
z siebie, ponieważ uwielbiał doktora Herzla. – Życie i zdrowie oddał narodowi
żydowskiemu. To prawda, że dopiero proces Dreyfusa uczynił go prawdziwym
20
Żydem. To nasza tragedia. Że nasi wrogowie pierwsi nam przypominają, kim
i czym jesteśmy. – I w tym momencie spojrzał wściekły na Herr Fajfera. – Jak
pan się poczuł, Herr Fajfer, kiedy chłopi napadli nas w Bocianach, co? Jak Żyd,
prawda? Jak Żyd, parch, który siedzi w dziurze i trzęsie się ze strachu. Jak bardzo
cywilizowany i wyemancypowany by pan nie był w swoich oczach, pomoże to
panu jak umarłemu bańki . Jest pan tu obcy na zawsze, na zawsze. Ponieważ
21
jesteśmy narodem bez ziemi. A naród bez ziemi musi wrócić do ziemi bez narodu!
– Tak – odezwał się gość reb Fajwla, który nie nosił jarmułki – ale jeśli prawdą
jest to, co powiedział ten cały doktor Herzl, że naród to grupa ludzi związanych
posiadaniem wspólnego wroga, to tak długo będziemy narodem, jak długo bę-
dziemy mieć wrogów.
– Herzl mówił o czasach współczesnych – Szmulik Felczer pokręcił głową. –
W obecnym momencie historycznym nasi wrogowie dają nam odczuć, że jesteśmy
narodem. Ale to nie oznacza, że nim nie jesteśmy, kiedy o tym zapominamy.
Herr Fajfer skłonił głowę w kierunku felczera.
– Ale nawet wówczas, gdyby chimeryczne plany dotyczące Palestyny miały
się ziścić, Herr Doktor, większość Żydów pozostałaby w diasporze. Bez zgody
naszych narodów i tak przecież nie powstanie żadne żydowskie państwo. Dok-
tor Herzl sam przecież prowadził rozmowy z tureckim sułtanem , a stanowisko
22

18 Teodor Herzl, twórca syjonizmu i idei utworzenia żydowskiego państwa Izrael.
19 Typowy zabieg językowy w jidysz, kiedy chce się zdewaluować dane zjawisko albo rzecz czy sytu-
ację zamienia się pierwszą literę słowa na „szm”.
20 Sprawa Dreyfusa, francuskiego oficera pochodzenia żydowskiego, który został na podstawie spre-
parowanych dowodów oskarżony o zdradę Francji na rzecz Niemiec wywołała kryzys polityczny
i społeczny we Francji, ale odbiła się potężnym echem w całej Europie. Pokazała tkwiące w spo-
łeczeństwach podziały i niechęci. A Żydom, w tym Herzlowi – uświadomiła, że asymilacja i eman-
cypacja Żydów poniosły fiasko.
21 Żydowski odpowiednik polskiego powiedzenia: Pomoże jak umarłemu kadzidło.
22 W 1901 r. Teodor Herzl został przyjęty na audiencji u tureckiego sułtana Abdul Hamida II, który
zgodził się na żydowskie osadnictwo w Imperium, ale nie w Palestynie. 75