Page 89 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Chava Rosenfarb - Listy do Abraszy.

to albo szund , albo autor po prostu robi z siebie głupca, a prosty czytelnik
84
marnuje czas na nic niewarte bzdury.
Nawet te dzieła literackie, które poważa i którymi wypełnia swoją biblioteczkę
w skrzynkach po pomarańczach, czyta z niecierpliwością, pobieżnie, przeskakując
całe rozdziały. Skupia się tylko na kilku ostatnich stronach, gdzie autor wyłusz-
cza to, co chce przekazać w swoim dziele. Zwykle to Balcia musi wypełniać luki
fabuły, które powstają w jego głowie na skutek pobieżnej lektury. Robi to, gdy
mąż siedzi przy krosnach i pracuje, a ona, pochylona nad balią, trze na desce
do prania dziecięcą bieliznę.
Prawdziwą strawą duchową Wowy są gazety, pamflety, broszury propagandowe
i czasopisma teoretyczno-polityczne. Najciekawsza i najbardziej pouczająca na
świecie powieść nie daje mu takiej przyjemności, jaką mu daje literatura tego
typu. I chociaż bardzo zachwyca się tym rodzajem słowa pisanego, jest ono
mniej dla niego istotne niż praktyczne działanie. Jedyne, co według niego liczy
się w życiu, to ludzkie czyny.
Dlatego dla Wowy wszyscy ludzie ducha nie są niczym więcej niż batlani
85
i próżniacy, nawet jeśli mowa o jego partyjnych kolegach. W ich towarzystwie nie
czuje się najlepiej. Nie wie zbyt dobrze, na czym polega ich rola i jak się mierzy ich
znaczenie. On sam nie został pobłogosławiony zdolnością snucia abstrakcyjnych
spekulacji, wznoszenia się wyobraźnią do odważnych duchowych lotów – stąd
jego pogarda dla tego rodzaju ludzi. Samego siebie postrzega jako stojącego na
skraju otchłani, gdzie toczy się „prawdziwe życie” wsparte o to, co praktyczne
i twórcze, codzienne i zakorzenione w rzeczywistości, niemal tragiczne i try-
wialne. Podczas gdy ci, którzy znajdują się po drugiej stronie otchłani, są wedle
niego rozpieszczonymi pięknoduchami, zacofanymi w swoim człowieczeństwie.
A mimo to ze stosunku Wowy do takich osób można wyczytać jego świado-
mość, iż jemu samemu brakuje czegoś istotnego, ważnego. Najlepszym tego
dowodem jest jego nastawienie do Jankewa.
Jego również określa mianem pięknoducha, jednak niemal się go nie
obawia. Kiedy Jankew wdaje się w rozmowę o rozmaitych „wysokich” kwe-
stiach, Wowa przysłuchuje mu się z krzywym uśmieszkiem jak dziecko, które
słucha fantastycznych opowieści, wierząc w nie i nie wierząc zarazem. Jan-
kew, więcej niż jakikolwiek inny pięknoduch, pokazuje Wowie swoje słabo-
ści. I jedynie dzięki niemu Wowa widzi siebie w postaci uskrzydlonego Żyda
na obrazie Chagalla, który płynie po niebiosach tęsknoty, podczas gdy sam
sądzi, że kroczy twardo po ziemi.

84 Szund (jid.) – dosł. odpadki, tandeta, szmira; także: literatura brukowa schlebiającą najprostszym
gustom czytelników, skierowana do najniższych warstw społecznych.
85 Batlan (jid.) – tytuł honorowy nadawany pierwotnie ludziom, którzy rezygnowali z pracy zawodowej,
by poświęcić się pracy na rzecz społeczeństwa, z czasem stał się synonimem lenia i próżniaka. 87