Page 544 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Chava Rosenfarb - Listy do Abraszy.

zechce jej szukać? Kto im o niej powie, jeśli Balcia i Malka też pojadą szukać
Gabiego i Wowy? Zostałaby Sorka. Ona nie ma kogo szukać. Ale Sorka przeniosła
się do swojego pokoju. Co się stanie, gdy mężczyźni dotrą tutaj, ale nie zdołają
spotkać Sorki?

Kilka dni później Miriam przy okienku kuchni spotkała młodego kacetnika,
który pochodził z Łodzi. Rozgadali się i oto przypomniał sobie, że tydzień wcze-
śniej spotkał Gabiego Cederbojma w Würzburgu . Oczywiście, że go znał. Kto
357
w łódzkim getcie nie znał Gabiego?
Miriam tak oniemiała od tych wieści, że prawie straciła dech, nie mogła
wydobyć z siebie słowa. Gabi przeżył! Nadzieja przeżyła. Nie odebrała zup, ale
w dzikim galopie uciekła od łodzianina, aby przekazać dobrą nowinę Balci i Malce.
Balcia natychmiast dostała migreny, która trwała dzień i noc. „Wiedziałam, że
przeżyje!” – nie przestawała paplać. Malka kładła jej kompresy. Miriam też zmę-
czyła się radością. A więc Gabi zdołał utrzymać swoją impulsywność w ryzach.
Wygląda na to, że w krytycznym momencie nie stracił głowy.
Nadeszły dni, gdy trzy kobiety rzadko opuszczały pokój. Czekały, aż lada
chwila Gabi zapuka do drzwi.

*

Po Gabim nie było śladu. Malka znów zajęła się pisaniem dziennika i zapusz-
czaniem w dyskusje na ulubione tematy. Podłapała skądś słowo Churbm 358
i używała go, ilekroć mówiła o latach spędzonych w getcie i obozie. Miriam uwa-
żała, że to słowo zupełnie nie pasuje do tego, co się wydarzyło. Jest zbyt słabe,
wskazuje na zniszczenie Świątyni Jerozolimskiej, na ograniczone terytorium, na
tragedię, na którą znajdowano słowa. Na to, co wydarzyło się teraz, brakowało
słów i żaden język nie był w stanie ich odnaleźć.
Pewnego wieczoru, gdy przyszła Sorka, zaczęły rozmawiać o tym, czy kiedy-
kolwiek powstanie pełna praca poświęcona Churbm.
– Niemożliwe – mówiła Sorka. – Zagłada naszego narodu w Europie i nasze
przeżycie pod względem wyjątkowości porównać można tylko do czasów biblij-
nych. Nic innego jak kronika na wzór Tory na ten temat nie powstanie.

357 Würzburg – miasto w Bawarii, od kwietnia 1943 r. do marca 1945 r. znajdował się tam jeden
z podobozów należących do KZ-Gedenkstätte Flossenbürg, gdzie przebywali głównie polscy i so-
wieccy więźniowie. Po wyzwoleniu w dawnych barakach więziennych powstał obóz dla dipisów.
358 Churbm (jid.) – zagłada. Termin, którym zaraz po wojnie określano zagładę narodu żydowskiego
w języku jidysz. To słowo pojawia się m.in. w tytule albumu fotograficznego Zagłada żydostwa pol-
skiego wydanego w Łodzi w 1945 r. przez Centralną Żydowską Komisję Historyczną w Polsce. Uka-
542 zał się w sześciu językach: po polsku, rosyjsku, angielsku, francusku, hebrajsku i w jidysz.