Page 46 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Roman Kent "Jedynym wyjściem była odwaga".

Niedługo potem Niemcy skonfiskowali fabrykę, jednak potrzebowali
kogoś z rozległą wiedzą i doświadczeniem w jej prowadzeniu, pozwolili
więc ojcu nadal tam pracować. Dopilnowali, aby jego pracę nadzorował
27
Niemiec, Treuhänder , który w efekcie stał się nowym właścicielem
fabryki.
Sytuacja Żydów w Łodzi stawała się coraz bardziej rozpaczliwa. Każdy
Żyd miał obowiązek nosić żółtą gwiazdę Dawida, aby Niemcy i Polacy
mogli natychmiast go rozpoznać. Matka wycięła gwiazdy z żółtego
28
materiału, ale nie pamiętam, czy był na niej napis „Jude” . Pamiętam
natomiast, że wiele osób miało gwiazdy naszyte na ubraniach z przodu
i na plecach, lecz moje były umieszczone tylko z przodu na kurtkach
i koszulach.
Nie zdając sobie sprawy z konsekwencji niewykonania rozkazu, co
jakiś czas wychodziłem na ulicę bez mojego żółtego kainowego piętna.
Nie byłem jedyny; w końcu kilkoro dzieci zostało złapanych i dotkliwie
pobitych, zaś paru starszych ode mnie zastrzelono na miejscu. Zapa-
miętałem to i przestałem wychodzić bez gwiazdy.
Nowe Befehle wydawano codziennie. Przykładowo w hotelach i restau-
racjach umieszczono tabliczki z napisem „Juden Eintritt verboten” oraz
„Hunde und Juden Eintritt verboten” („Żydom wstęp wzbroniony” i „Psom
i Żydom wstęp wzbroniony”), pogarszając jeszcze nasze żałosne położenie.
Potem Niemcy zaczęli palić synagogi. Ku naszemu przerażeniu w pło-
mieniach stanęła nasza piękna, stara bóżnica, największa w Łodzi. Sam
poszedłem popatrzeć na pożar – była to jedna z okazji, kiedy wymkną-
łem się bez gwiazdy – ale mój ojciec nie poszedł. Podpalenie było formą
publicznego spektaklu; gdy płonęły nasze domy modlitwy i nauki, Niemcy
29
i Polacy stali obok i śmiali się .
Volksdeutsche (miejscowi Niemcy) i niemieccy żołnierze wykorzysty-
wali każdą okazję, aby terroryzować i upokarzać każdego Żyda, który
stanął im na drodze. Bicie stało się popularne, żołnierze triumfalnie

27 Treuhänder (niem.) – zarządca, komisarz.
28 W Łodzi najpierw wprowadzone były żółte opaski, a od 11 grudnia 1939 roku Żydzi
musieli nosić żółtą gwiazdę na piersi i na plecach. Nie było na niej napisu „Jude”.
29 Tego samego dnia, kiedy podpalona została synagoga przy al. Kościuszki – w przeded-
niu rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, 10 listopada 1939 roku, zburzony
został pomnik Tadeusza Kościuszki, polskiego patrioty.

46