Page 158 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Roman Kent "Jedynym wyjściem była odwaga".

Życie towarzyskie w Atlancie nie przypominało nic, czego doświadczyli-
śmy w domu w Łodzi ani nawet podczas kilku tygodni spędzonych w Nowym
Jorku. Było sztywne, niezwykle sformalizowane i zhierarchizowane. Leon
i ja mieliśmy niewiele do czynienia z otaczającymi nas ludźmi, zaś bez
własnych rodziców czy krewnych jeszcze trudniej było nam wpasować się
w jakąś konkretną kategorię społeczną.
W 1946 roku Atlanta – małe południowe miasto z bardzo niewielką
liczbą ludzi z Północy – stanowiła stosunkowo zżytą społeczność. Miała
swoje własne zwyczaje, powiązania i obostrzenia towarzyskie. Co ciekawe,
owe niepisane zasady były jeszcze wyraźniejsze i ściślej przestrzegane
w społeczności żydowskiej – tej samej, która była świadkiem fałszywego
oskarżenia i linczu na Leo Franku, nowojorczyku, który sprowadził się do
75
Atlanty mniej więcej trzydzieści lat wcześniej .
Klub Postępowy oraz Klub Mayfair stanowiły dwie instytucje żydowskiej
socjety. Członkami pierwszego byli Żydzi z Europy Wschodniej, do drugiego
należeli Żydzi niemieccy. Nie będzie pomyłki w stwierdzeniu, że członkostwo
w klubach było ograniczone, zaś o tym, gdzie kto „przynależał”, decydowały
pieniądze.
76
W latach dziewięćdziesiątych Alfred Uhry napisał w Nowym Jorku
sztukę pod tytułem Ostatni bal debiutantek (The Last Night of Ballyhoo),
wystawianą na Broadwayu. Sztuka ta portretowała żydowską społeczność
Atlanty w sposób mało życzliwy, lecz szczery. Wydarzenia opisane w sztuce
niemal dokładnie odpowiadają temu, co zawsze działo się w Atlancie
w grudniu w latach pięćdziesiątych. Poszedłem na przedstawienie z moim
synem Jeffreyem i wyjaśniłem mu zawczasu, że na scenie zobaczy ówcze-
sne rozgrywki pomiędzy żydowskimi klasami społecznymi, a wtedy być
może zrozumie, jak ja i Leon czuliśmy się w tym przedziwnym środowisku.
W sztuce rozważni i szanowani Żydzi z Atlanty odnoszą się z pogardą do Żydów
z Nowego Jorku; dokładnie tak samo zachowywali się w rzeczywistości.

75 Leo Frank (1884-1915) został oskarżony o zamordowanie 13-letniej dziewczynki i ska-
zany na karę śmierci; gdy sąd pod wpływem reakcji społecznej – która była przeko-
nana o niewinności Leo oraz o winie stróża z fabryki – zmienił wyrok na dożywocie,
tłum wzburzonych amerykańskich „obywateli” siłą wyciągnął Franka z więzienia
i go powiesił.
76 Urodzony w Atlancie pisarz jest m.in. autorem trylogii dotyczącej życia w tym stanie,
której pierwszą częścią była powieść Wożąc panią Daisy, sfilmowana potem i nagro-
dzona Oskarem za scenariusz, a drugą wspomniany Ostatni bal debiutantek.

158