Page 35 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Getto walczy" Marek Edelman

bryki przyjmują do pracy tylko z własną maszyną krawiecką. Cena ma-
szyn do szycia momentalnie skacze w górę. Ludzie płacą za dostanie
miejsca przy warsztacie coraz skwapliwiej, coraz bardziej nerwowo,
coraz więcej. O niczym innym nie mówi się, nie myśli. Wszyscy mu-
szą pracować! „Urządzeni” – szczęśliwi oddychają z ulgą, „nieurzą-
dzeni” – niespokojni, zdenerwowani czepiają się kurczowo najmniej-
szej możliwości pracy.
20 lipca [1942 r.] rozpoczynają się aresztowania. Zostają osadzeni
82
na Pawiaku prawie wszyscy lekarze Szpitala „Czyste”, część zarzą-
du Żydowskiej Samopomocy Społecznej, pewna ilość radnych gminy
(m.in. J[ózef] Jaszuński ).
83
Rozumiemy, że getto jest w przededniu likwidacji.
Dnia 22 lipca 1942 r. o godzinie 10 rano zajeżdżają przed dom Rady
84
Żydowskiej niemieckie samochody. Umsiedlungsstab . Krótkie posie-
dzenie i przedstawiciele Judenratu wiedzą już, czego chcą Niemcy.
Sprawa jest prosta. Wszyscy „nieproduktywni” Żydzi zostaną prze-
siedleni na wschód. Po wyjściu Niemców – drugie wewnętrzne tajne
posiedzenie. Żaden z radnych nie zastanawia się nad tym, czy zarzą-
dzenie to ma wykonać Rada Żydowska, żaden z radnych nie znajdu-
je odpowiedzi na rzuconą przez obecnego na posiedzeniu sekreta-
rza Rady Żydowskiej uwagę: „Panowie, nim przejdziecie do technicz-
nego wykonania zarządzenia, zastanówcie się, czy w ogóle należy je
wykonać”. Nad tym, czy wykonać zarządzenie, nie ma dyskusji. Oma-
wia się stronę techniczną, układa się plan pracy.
Nazajutrz wielkie białe plakaty, podpisane przez Judenrat (po-
dyktowane przez Oberscharführera Höfle ), obwieszczają ludności
85
82 Pawiak – więzienie wzniesione przy ul. Dzielnej i Pawiej (stąd nazwa) w latach 30. XIX w.
W czasie II wojny światowej było to największe niemieckie więzienie polityczne na terytorium
okupowanej Polski. Po zamknięciu getta Pawiak znalazł się na jego terenie. Więziono
tu m.in. Żydów aresztowanych poza gettem.
83 Józef Jaszuński (1881–1943) – inżynier i popularyzator nauki, działacz społeczny, w getcie
warszawskim przewodniczący Wydziału Statystycznego Rady Żydowskiej oraz Wydziału
Wytwórczości i Wydziału Kształcenia Zawodowego, członek prezydium ŻSS, zamordowany
18 stycznia 1943 r.
84 Umsiedlungsstab (niem.) – sztab przesiedleńczy.
85 Herman Höfle (1911–1962) – SS-Sturmbannführer, zastępca Odilo Globocnika, latem 1942 r.
pełnił funkcję komisarza do spraw deportacji Żydów z getta warszawskiego. Aresztowano go
dopiero w 1961 r., w 1962 r. popełnił samobójstwo w celi.
– 33 –