Page 32 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Getto walczy" Marek Edelman

z 17 na 18 kwietnia 1942 r. Niemieccy oficerowie wyciągają z domów
przeszło 50 działaczy społecznych i rozstrzeliwują ich na ulicach get-
75
ta . Z naszych towarzyszy padli wówczas – Goldberg z żoną (fryzjer),
Naftali Leruch z ojcem, Sklar i inni. Poszukiwani byli – Sonia Nowo-
gródzka, Luzer Klog i Berenbaum. Nazajutrz całe getto przerażone,
oszołomione, zdenerwowane, gubi się w domysłach, jaki był powód
tych egzekucji. Większość uważa, że to stracono redaktorów gazetek
nielegalnych, że ta cała akcja skierowana jest tylko przeciwko działa-
czom politycznym, że należy przestać działać, by niepotrzebnie nie
zwiększać i tak dużej liczby ofiar.
19 kwietnia [1942 r.] ukazuje się specjalny numer naszego tygodni-
ka „Der Weker”, który wskazuje na to, że jest to jeszcze jedno ogni-
wo w akcji wyniszczenia Żydów, że Niemcy chcą wymordować ak-
tywniejsze elementy żydowskie, by potem cała masa poszła biernie
77
76
na śmierć, tak jak to miało miejsce w Wilnie , Białymstoku , Lubli-
nie i innych miastach. Pogląd nasz pozostaje jednak nadal zupełnie
odosobniony, tylko niektóre młodzieżowe ugrupowania „Szomer”
78
79
i „Hechaluc” są tego samego zdania.
Od tego momentu następuje w pracy naszej reorganizacja. Cała
praca nielegalna zostaje nastawiona tylko i wyłącznie na organizowa-
nie ruchu oporu. Ze względów technicznych zostaje zreorganizowa-
ne prezydium CK Partii (Abrasza [Blum], „Berek”, Marek [Edelman]).
Wszystkie „piątki” młodzieżowe otrzymują podstawowe przeszkolenie
wojskowe. Wydaje się specjalne instrukcje. Zostaje opracowany plan
działania w wypadku najścia Niemców na getto. Oczekujemy nadej-

75 W nocy z 17 na 18 kwietnia 1942 r. w getcie warszawskim policja niemiecka aresztowała i zabiła
na miejscu 52 osoby: działaczy politycznych i społecznych, szmuglerów, a także kolaborantów.
76 Pierwsza duża akcja eksterminacyjna Żydów z Wilna miała miejsce między 3 a 21 października
1941 r., gdy zostało zlikwidowane tzw. małe getto, a jego więźniów rozstrzelano w Po-
narach. Ostateczna likwidacja tamtejszego getta miała miejsce we wrześniu 1943 r., gdy po-
zostałych przy życiu Żydów deportowano do obozów w Sobiborze i Majdanku.
77 Autor ma zapewne na myśli masowe egzekucje z jesieni 1941 r., bo likwidacja getta w Bia-
łymstoku rozpoczęła się dopiero w lutym 1943 r.
78 Haszomer Hacair (hebr. młody strażnik) – syjonistyczno-socjalistyczny żydowski ruch mło-
dzieżowy o charakterze skautowym.
79 Hechaluc (hebr. pionier) – syjonistyczny ruch młodzieżowy, od około 1916 r. aktywnie przygoto-
wujący młodzież przez naukę i pracę na roli do emigracji do Palestyny.
– 30 –