Page 31 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Getto walczy" Marek Edelman

71
72
nes , Janek Bilak , Lejb Rozensztajn, Icł Szpilberg, Kuba Zylberberg,
Mania Elenbogen i wielu innych). Trudno tu opisać koleje i borykania
się tej pracy. Jest to łańcuch nieprzerwanych rozczarowań i niepowo-
dzeń. Ciągle zawiedzione nadzieje otrzymania broni, brak zrozumie-
nia dla naszej sprawy ze strony polskich towarzyszy – to atmosfera,
w której rośnie i działa nasza organizacja.
Gdy zdawało się, że już jesteśmy blisko celu, że lada dzień zaczną
przybywać do getta transporty broni – przychodzi wiadomość o li-
kwidacji getta w Lublinie . Już od kilku miesięcy, po „grubej wsypie”
73
74
Celka i wielu innych towarzyszy w Piotrkowie i Lublinie, komuniko-
wanie się z prowincją jest prawie że niemożliwe. Getto warszawskie,
wobec braku bezpośredniego kontaktu z prowincją, przyjmuje te wia-
domości z niedowierzaniem, wysuwa tysiące argumentów zbijających
całkowicie najlżejszy nawet cień prawdopodobieństwa tych relacji, nie
dopuszcza do siebie myśli, że podobna zbrodnia powtórzyć się może
w stolicy Polski, gdzie mieszka przeszło 300 000 Żydów. Ludzie prze-
konują się nawzajem, tłumaczą sobie i drugim, że „nawet Niemcy nie
mordują bez powodu setek tysięcy ludzi, szczególnie w okresie, gdy
tak bardzo jest im potrzebna siła robocza”. Trudno jest normalnemu
człowiekowi o normalnej psychice zrozumieć, jak można ludzi mordo-
wać za to, że mają taki, a nie inny kolor włosów i oczu, za to, że są in-
nego pochodzenia.
Jednakże bezpośrednio po tych wiadomościach, jakby jaskra-
wa zapowiedź tego, co się stanie, następuje tragiczna, krwawa noc

71 Jurek Błones (1924–1943) – działacz Skifu, członek ŻOB, dowódca jednego z oddziałów
Bundu w powstaniu w getcie i jednocześnie najmłodszy z bojowców. Uciekł z transportu
do Treblinki, w 1942 r. przebywał poza gettem, gdzie zjmował się zakupem broni. Po powstaniu
w getcie ukrywał się we wsi Płudy. Został zadenuncjowany przez polskiego gospodarza,
aresztowany i zabity.
72 Janek Bilak (1920–1944) – działacz Bundu, zajmował się szmuglem materiałów wybucho-
wych do getta, w czasie powstania w getcie walczył na terenie szczotkarzy, po upadku
powstania ukrywał się w Warszawie, by następnie przyłączyć się do oddziału partyzanckiego
w lesie pod Wyszkowem. Przed powstaniem warszawskim został przerzucony do kryjówki
w Warszawie, a następnie zastrzelony przez gestapo.
73 Likwidacja getta w Lublinie nastąpiła w kwietniu 1942 r.
74 Latem 1941 r. przewożący nielegalną bundowską prasę Jakub Celemeński i Jadwiga
Wyszyńska zostali zatrzymani w pociągu do Częstochowy. Celemeńskiemu udało się zbiec
i dotrzeć do Warszawy, ale rozpoczęte przez gestapo śledztwo doprowadziło do fali
aresztowań działaczy Bundu z miast Generalnego Gubernatorstwa.
– 29 –