Page 29 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Getto walczy" Marek Edelman

Pisma nasze są też kolportowane na prowincję. Ten dział pracy orga-
65
nizuje J[akub] Celemeński (Celek) oraz I[gnacy] Falk, którzy cały czas
z ramienia CK Partii są w żywym kontakcie z prowincją. Dla organi-
zowania pracy wśród młodzieży CK Cukunftu deleguje na prowincję
Mendelsona (Mendełe). Największe ośrodki to Piotrków, Lublin i Węgrów.
Tymczasem terror w getcie wzrasta. Izolacja od świata zewnętrz-
nego staje się coraz ściślejsza. Aresztowania za przejście na „aryjską
stronę” mnożą się z dnia na dzień, aż w końcu zostają wprowadzo-
ne „sądy specjalne”. Dnia 12 lutego 1941 r. wykonany zostaje wyrok
śmierci na 17 skazanych za bezprawne przejście na „aryjską stronę”.
66
Egzekucja odbywa się w areszcie żydowskim na Gęsiej . O 4 nad ra-
nem przeraźliwe krzyki obwieściły mieszkańcom pobliskich ulic, że te-
raz „sprawiedliwości staje się zadość”. Że 17 nędzarzy (w tym czworo
nieletnich i trzy kobiety) przekradających się na „stronę aryjską” po
kawałek chleba lub drobny zarobek zostaje ukaranych. Krzyk docho-
dzi ze wszystkich cel więziennych. To krzyczą przyszli skazańcy, osa-
dzeni za te same przewinienia. A jest ich 700.
W godzinach południowych niemiecki komisarz getta dr Auers-
67
wald zawiadamia w specjalnych obwieszczeniach całą ludność ży-
dowską o wykonaniu wyroku.
Getto czuje wyraźnie oddech śmierci.
Tego samego dnia na krótkim posiedzeniu prezydium CK Partii
(Abrasza [Blum], [Dawid] Klog, „Berek” i Marek [Edelman]) pada pro-
jekt wydania i plakatowania krótkich ulotek: „A szande di merder!”
(Hańba mordercom!). Niestety, popiera go jedynie Abrasza.
Pozostali, tak samo jak całe getto, przytłoczeni są grozą wypad-
ków i obawą przed nowymi zbiorowymi konsekwencjami. I tym ra-
zem wszelki przejaw buntu zostaje zduszony w zarodku. Strach przed

65 Jakub Celemeński, „Celek” (1902–1986) – działacz Bundu, kurier partii odpowiedzial-
ny za kontakty z żydowskim i polskim ruchem oporu. Po wojnie wyemigrował do USA.
66 Więzienie przy ul. Gęsiej 24 (tzw. Gęsiówka) – centralny areszt dla Żydów. Kierowano
tam głównie osoby nielegalnie przebywające poza gettem. Autorowi chodzi zapew-
ne o wydarzenia z 17 listopada lub 15 grudnia 1941 r., gdy na terenie więzienia
miały miejsce egzekucje więźniów skazanych na śmierć za opuszczenie getta.
67 Heinz Auerswald (1908–1970) – prawnik, członek SS; od maja 1941 do listopada 1942 r.
komisarz do spraw dzielnicy żydowskiej w Warszawie (Kommissar für den jüdischen Wohnbezirk),
odpowiedzialny przede wszystkim za ekonomiczny aspekt funkcjonowania getta.
– 27 –