Page 25 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Getto walczy" Marek Edelman

43
Goldblat , Łajcia Blank, Stefa Moryc, Mania Elenbogen, jak również
45
towarzysze z PS – Marian Merenholc , Mietek Dąb i inni. Aczkolwiek
44
jesteśmy bardzo ograniczeni w możliwościach, to jednak już sam fakt-
powstania podobnej organizacji ma swoje wymowne znaczenie – ini-
cjatywa nasza zostaje przyjęta z pełnym uznaniem przez wszystkich
wtajemniczonych towarzyszy, Komitet partyjny, komitety Cukunftu
i Skifu okazują nam pomoc i zainteresowanie.
W tym czasie Bund, jak na warunki konspiracji, jest wielką organi-
zacją. W uroczystościach w związku z 44-leciem Bundu w paździer-
niku 1941 r. wzięło udział w ciągu kilku godzin w wielu lokalach prze-
szło 2000 osób. Na pozór trudno cokolwiek dostrzec. Praca odbywa
się w rozproszeniu: małe grupy – „piątki” lub „siódemki“ – zbierają
się w różnych mieszkaniach prywatnych i na zewnątrz nie widać wca-
le, jak ich jest wiele.
Powstaje Rada Centralna Klasowych Związków Zawodowych (Ber-
46
nard [Goldstein], Kersz , Mermelsztein), obejmujących z biegiem cza-
su około 30 000 byłych członków.
Szeroką działalność rozwija Cukunft, którego konspiracyjny komi-
tet zawiązał się już w pierwszych dniach października 1939 r., a w połowie
listopada tego roku odbyły się pierwsze zebrania „piątek”. W ogól-
nej tragicznej sytuacji całej ludności żydowskiej najtragiczniejsza jest
sytuacja młodzieży, która najbardziej jest prześladowana przez Niem-
ców. Łapana bezustannie na roboty, nie tylko nie może myśleć o za-
jęciu się pracą zarobkową, ale nie może nawet swobodnie poruszać
się po ulicach. Komitet Cukunftu organizuje więc warsztaty pracy.
W 1940 r. zostają założone dwa zakłady fryzjerskie, spółdzielnie
krawiecka i szewska. Są to nie tylko warsztaty pracy, ale możliwie
bezpieczne miejsca spotkań całej organizacji. Tu właśnie powstają

43 Zofia Goldblat – kierowniczka kolportażu prasy oraz łączniczka Bundu.
44 Marian Merenholc (1912–1944) – działacz socjalistyczny, członek Komendy Głównej Socjalisty-
cznej Organizacji Bojowej; uczestnik wojny obronnej 1939 r. oraz obrony Warszawy,
członek ugrupowania Polscy Socjaliści działającego w getcie warszawskim. W 1942 r., by
uniknąć aresztowania, ukrył się poza gettem. Wyjechał do Lwowa, gdzie współtworzył
Socjalistyczną Organizację Bojową. W 1944 r. wrócił do Warszawy. Zginął w powstaniu
warszawskim.
45 Mieczysław Dąb – aplikant adwokacki skierowany przez Polskich Socjalistów do Służby
Porządkowej w celu rozpracowania kontaktów tej instytucji z gestapo.
46 Prawdopodobnie chodzi o Lejba Kersza (?–1943) – działacza Bundu, bojowca ŻOB.
– 23 –