Page 23 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Getto walczy" Marek Edelman

tow. Artur Zygielbojm – w owym czasie już przedstawiciel nasz w Ra-
28
dzie Narodowej w Londynie – ogłasza całemu światu w przemówie-
29
niu radiowym dosłowny tekst naszej iskrówki . Nazajutrz przemówie-
30
nie to w specjalnie wydanym numerze naszego organu „Der Weker”
oraz w gazetkach wszystkich innych stronnictw politycznych kolpor-
towane jest na całe getto.
Wybuch wojny rosyjsko-niemieckiej (lato 1941) daje początek ma-
sowym akcjom eksterminacyjnym na terenach zachodniej Białorusi
i Ukrainy . W listopadzie tego roku mają miejsce masowe rozstrzeli-
31
34
32
wania Żydów w Wilnie , Słonimie , Białymstoku i Baranowiczach .
35
33
36
W Ponarach (pod Wilnem) ginie w krótkiej akcji kilkadziesiąt tysię-
cy Żydów. Wiadomości te przychodzą do Warszawy. I znów podej-
ście nieświadomego społeczeństwa jest krótkowzroczne. Większość
uważa, że nie jest to zorganizowana, uporządkowana akcja tępienia
28 Rada Narodowa Rzeczypospolitej Polskiej – organ opiniodawczy prezydenta i rządu polskiego
na emigracji istniejący w latach 1939–1991.
29 2 czerwca 1942 r. radio BBC nadało audycję, w której po raz pierwszy padła liczba 700 tys. za-
mordowanych Żydów. 27 czerwca 1942 r. w brytyjskim radiu wystąpił Szmul Zygielbojm,
podając szczegóły raportu swojej partii, stanowiącego podstawę pojawiających się wówczas
w mediach informacji.
30 „Der Weker. Informacje biuletin” – bundowski tygodnik będący kontynuacją „Biuletynu”;
ukazywał się od 18 stycznia 1942 r. do 30 kwietnia 1942 r.
31 Masowych mordów Żydów na wschodzie dokonywały głównie Einsatzgruppen des Sicherheits-
dienstes und der Sicherheitspolizei (niem. Oddziały Operacyjne Służby Bezpieczeństwa
i Policji Bezpieczeństwa) w trakcie inwazji na ZSRR jednostki te bezpośrednio odpowia-
dały za eksterminację Żydów. W wyniku przeprowadzonych przez nie masowych egzeku-
cji zginęło ok. 1,2 mln Żydów oraz setki tysięcy osób innych narodowości.
32 Od lipca 1941 r. Żydzi zamknięci w getcie w Wilnie byli systematycznie mordowani w ma-
sowych egzekucjach odbywających się kilka razy w tygodniu w Ponarach. Do końca 1941 r.
zginęło tam ok. 34 tys. osób.
33 Jedna z masowych egzekucji miała miejsce w Słonimie 14 listopada 1941 r.
34 W tym czasie nie było w białostockim getcie żadnej akcji eksterminacyjnej. Niemniej
jednak we wrześniu 1941 r. władze niemieckie przymusowo przeniosły 4,5–5 tys. biało-
stockich Żydów do getta w Prużanie.
35 Brak jest jakichkolwiek informacji o masowych egzekucjach w Baranowiczach. Getto w tej
miejscowości zostało założone dopiero w połowie grudnia 1941 r.
36 Po zajęciu miasta przez Niemców Ponary koło Wilna stały się miejscem masowych egzekucji.
Szacuje się, że zamordowano tam ok. 70–100 tys. Żydów z Wilna i okolic, radzieckich jeńców
i przedstawicieli innych narodowości.
– 21 –