Page 62 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi - Chava Rosenfarb. Drzewo życia - tom pierwszy.

rozpoznać… Weźmy na przykład jego, Szmuela Hirszenberga – wskazał na obraz,
34
który wisiał nad bufetem. – Syn łódzkiego tkacza. Na wskroś żydowski. Dlatego
był tak wielki. On nie zerwał z tradycją. Miał glebę, z której czerpał. Człowiek
oderwany od swych źródeł staje się bezbarwny i pozbawiony charakteru, dryfu-
jąc gdzieś na chybił trafił, zawieszony w próżni. Szczególnie artysta. Słyszy pan,
panie profesorze? Szczególnie artysta! Dla artysty zerwanie ze swym narodem
to samobójstwo. Bez względu na to, jak wielkim byłby artystą, jest karmiony
i wspierany geniuszem swego narodu. Jeśli odetnie te soczyste kanały, sam
skaże się na brak własnego wyrazu, na przeciętność. Ma pan dowód, że tylko
wielcy artyści, którzy mieli otwarte wszystkie zmysły i wchłonęli w siebie mądrość
i piękno własnego narodu, stali się prawdziwie uniwersalni. Niech pan popatrzy
na jego styl! – Mazur znowu wskazał na obraz wiszący na ścianie. – Jest do głębi
ogólnoludzki, ha? Wie pan dlaczego? Bo jest do głębi żydowski. Nawet wygięcie
linii i kolorystyka są u niego żydowskie.
Obraz nad bufetem przedstawiał chłopca z jesziwy pochylonego nad otwar-
35
tą Gemarą . Należał on do tych paru obrazów, które Matylda oprawiła w nowe
36
ramy i powiesiła w salonie .
37
Pani Fajner uderzyła się pięścią w płaską pierś:
– A ja, na przykład, poza tematyką nie widzę w tym obrazie nic, co różniłoby
go od malowideł nieżydowskich artystów.
– Zostawmy w spokoju tematykę – Mazur nie dawał za wygraną. – Mówmy
o interpretacji, o filozofii obrazu, jeśli istnieje coś takiego. Weźmy inne jego obrazy:
Ahaswerusa , Spinozę albo Uriela Acostę. Wszystkie jego obrazy są przesiąknięte
38
smutkiem żydowskim, czysto żydowską tęsknotą, bolesnymi żydowskimi aspiracjami
do nieskończoności. Jego obrazy oddychają naszymi legendami, naszym romanty-
zmem. – Tu Mazur przerwał przemowę, zaczął szukać wzrokiem kogoś w salonie, aż
dostrzegł swego protegowanego, malarza Gutmana, który stał z boku i przypatrywał

34 Samuel Hirszenberg (1865–1908) – żydowski malarz urodzony w Łodzi, studiował w Krakowie,
Monachium i Paryżu. Jego edukację wspierali łódzcy fabrykanci. Malował m.in. obrazy przedsta-
wiające żydowskie tradycje i obrzędy, zabierał również głos na temat prześladowań Żydów. Jego
dzieła zdobią m.in. pałac Izraela Poznańskiego w Łodzi.
35 Jesziwa – wyższa szkoła talmudyczna, tradycyjnie przeznaczona tylko dla chłopców.
36 Gemara – główna obok Miszny część Talmudu.
37 Do bardziej znanych obrazów Hirszenberga należy Jeszibot (jesziwa), przedstawiający kilku studiu-
jących młodzieńców.
38 Żyd Wieczny Tułacz (Ahaswerus, Aswerus), najbardziej znany, poruszający obraz Samuela Hirszen-
berga z 1899 r. pokazujący przerażonego starca uciekającego pomiędzy krzyżami i ciałami za-
bitych. Podobnie jak dwa inne wspomniane w powieści obrazy – Spinoza wyklęty (1904) oraz Uriel
60 Acosta i Spinoza (1888) – oddają wrażliwość artysty na tematy związane z prześladowaniami Żydów.