Page 25 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Chava Rosenfarb "Bociany. Opowieść o sztetlu”.

z siostrą i uczył ją czegoś. A przecież te godziny spędzone razem na nauce były
im obojgu tak drogie, że nie mogli się tego wyrzec, nawet wówczas, gdy Ziszele
był w wieku bar micwy. Potem jednak zły los namieszał. Ziszele umarł na jakąś
nieznaną chorobę.
Jako konsekwencja nauki z bratem u Hindy rozwinęła się słabość do ksią-
żek, do czytania. Zanim jej mąż i syn zachorowali, zawsze miała jakieś rachunki
od mojcher-sforima , który raz albo dwa razy do roku składał wizytę w Bocia-
38
nach. Sprzedawał tefiliny , mezuzy , amulety dla ciężarnych kobiet, ale przede
40
39
wszystkim książki, święte i te zwykłe bichlech , pięknie oprawne i te w miękkich
41
okładkach, jidyszowe i te napisane w loszn-kojdesz . Jego wózek był tak załado-
42
wany księgami, że Hinda aż dostawała zawrotu głowy na sam ten widok, serce
jej waliło – taki wielki wybór miała przed sobą. Wybierała to, co akurat wpadło
jej pod rękę, płacąc po parę kopiejek za miesiąc : musar-sforim , książeczki
43
44
z mądrymi przysłowiami, z chasydzkimi opowieściami, czy po prostu ciekawe hi-
storie napisane w iwri-tajcz . Najbardziej lubiła te, które opowiadały o żydowskiej
45
przeszłości i dotyczyły bohaterów Chumeszu . Takie książki dodawały Hindzie
46
sił i stanowiły dla niej wsparcie w codziennym życiu.
Późno wyszła za mąż, w wieku lat osiemnastu. Nie było to spowodowane
brakiem swatów z interesującymi kandydatami na męża, ale tym, że jej mama
chorowała i Hinda musiała poczekać, aż inne siostry będą w stanie przejąć po
38 Mojcher-sforim – sprzedawca książek, zazwyczaj wędrowny.
39 Inaczej filakterie. Zob. przypis str. 10.

40 Mezuza – niewielki pojemnik umieszczany na zewnętrznej prawej framudze drzwi do żydowskiego
domu lub mieszkania, w którym znajduje się fragment pergaminu z wypisanymi na nim cytatami
z Tory, błogosławieństwa dla mieszkańców, rodzaj amuletu.
41 Bichlech (dosł. książeczki) – określenie używane w odniesieniu do książek jidyszowych, przede
wszystkim adresowanych do kobiet.

42 Loszn kojdesz (hebr.) – dosł. język święty, tym terminem określany jest tradycyjnie język hebrajski.
43 Książkę od wędrownego sprzedawcy w zasadzie wypożyczało się odpłatnie; kiedy powracał do
miasteczka, można było mu oddać pozycję, którą się już przeczytało.
44 Musar-sforim – dydaktyczna literatura żydowska oparta na Torze opisująca drogę prowadzącą do
doskonałości.
45 Połączenie hebrajskiego słowa iwri – hebrajski oraz słowa tajczn (jid.) – tłumaczyć, wyjaśniać –
dawne określenie jidysz jako języka pomocniczego w studiach i interpretacji świętych tekstów,
także iwri-tajcz – język żydowski, żydowsko-niemiecki.
46 Chumesz – Pięcioksiąg Mojżeszowy, pierwsza część Biblii Hebrajskiej obejmująca pięć Ksiąg:
Bereszit (Księga Rodzaju), Szemot (Księga Wyjścia), Wajikra (Księga Kapłańska), Bamidbar (Księga
Liczb) i Dewarim (Księga Powtórzonego Prawa). 25