Page 162 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Chava Rosenfarb "Bociany. Opowieść o sztetlu”.

w chederze, lecz łagodnie, raz midraszem , innym razem hagadą . Jankew wpraw-
3
4
dzie nie wszystko rozumiał, lecz dzięki temu, że reb Sender zawsze okazywał
mu szacunek, w jakiś podświadomy sposób jednak pojmował, co stary kabalista
miał na myśli, i zamęt w jego głowie ustawał przynajmniej na pewien czas.
Pomieszczenie, w którym znajdował się sklepik reb Sendera, było długie
i wąskie. W głębi, na podłodze pod jedną ze ścian leżało posłanie, a z przodu
stał stół zbity z surowych desek. Na stole kopciła osmolona lampa naftowa,
która oświetlała twarz reb Sendera, otwartą księgę i kostki żółtego mydła, które
piętrzyły się wokół niego na stole. W świetle lampy kostki mydła też zdawały się
świecić – niczym złote lampiony. Wyryta na każdej z nich gojskimi literami nazwa
firmy wyglądała jak jakieś magiczne zaklęcie. Koszerne mydło reb Sender trzymał
w głębi sklepiku, w skrzyni obok posłania.
– Reb Senderze – Jankew odezwał się w końcu cicho – czy to sprawiedliwe,
żeby mama musiała tak ciężko harować?
Reb Sender kilka razy postukał kciukiem w główkę fajki, po czym zaciągnął
się. Drugą ręką przeczesał srebrne pasma swojej brody.
– Broń Boże! Oczywiście, że to nie jest sprawiedliwe. – Wyjął fajkę z ust.
Jego małe, błyszczące oczy zamgliły się smutkiem, gdy dostrzegł zatroskane
spojrzenie Jankewa.
– To dlaczego Rebojne szel Ojlem nic z tym nie robi?
– A kto mówi, że nic nie robi? A to, że dał jej takiego dobrego syna jak ty, to
mało?
– Mama też tak mówi, ale to… to tylko puste gadanie.
– Dlaczego puste gadanie? Zarówno Rebojne szel Ojlem, jak i twoja matka
wiedzą, że mogą na tobie polegać.
– Polegać na mnie? – zawołał Jankew. – A co ja mogę zrobić?
– Toż robisz coś, Jankewie – reb Sender uśmiechnął się melancholijnie.
– Co takiego robię, na litość boską?
– Jesteś tu… przy niej i nie jesteś obojętny. A to początek każdego czynu.
– Ale przecież muszę siedzieć całymi dniami w chederze i studiować. Szolem
też. A ona biega z domu do sklepu – tam i z powrotem, haruje jak wół i zarabia
parę kopiejek na dzień. Do tego jeszcze przewraca i kaleczy się, później nie
zostawia dla siebie nic do jedzenia, a potem płacze. Myśli, że jeśli udaje, że nie
płakała i uśmiecha się do nas, to niczego nie zauważę. A ja od razu poznaję, że
ktoś płakał, nawet jeśli ma suche oczy.

3 Midrasz (hebr. badać, dociekać) – metoda komentowania tekstu Biblii hebrajskiej za pomocą przy-
powieści i sentencji, która była wykorzystywana przy redagowaniu Talmudu. Początkowo midra-
sze były przekazywane ustnie, dopiero w XI w. zostały spisane.
4 Hagada (hebr. opowieść, przypowieść, bajka) – zwykle zawiera przesłanie moralne. Najbardziej znana
162 jest hagada pesachowa: opowieść o wyjściu Żydów z Egiptu, czytana podczas święta Paschy.