Page 90 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Czas Litzmannstadt Getto. Obrazy filmowe.

jego mieszkańców. Jednak zderzenie z rzeczywistością
środkowoeuropejskiego getta dla Żydów z Europy
Zachodniej było szczególnie bolesne. „Ich wsadzono do
wrzątku, nam powoli podnoszono temperaturę” – tak
ojciec tłumaczył małemu Romanowi Freundowi (RD)
niezwykle wysoki odsetek umieralności wśród Żydów
zachodnioeuropejskich przybyłych do Łodzi. „W getcie
było bardzo dużo Żydów, którzy i przed wojną żyli w cięż-
kich warunkach, więc tym różnym biednym rzemieślni-
kom, robotnikom też było łatwiej przystosować się do
stopniowo pogarszającej się sytuacji” – wspominała
Helena Bergson (LG). „My, z dobrych warunków, też
mieliśmy to w pewien sposób stopniowane. Tak, że
ludzie się adaptowali. Natomiast ci zachodni Żydzi
przyjechali od razu z normalnych warunków do krańco-
wo ciężkich. I oni masowo ginęli, bardzo szybko” (Helena
3
3 — Bergson, LG) .
Konfrontacja Wschodu Aby przeżyć, nowo przybyli mieszkańcy musieli
z Zachodem jest także ważną osią
narracyjną w opracowaniach histo- zaadaptować się do obcych warunków i poznać prawa
rycznych dotyczących zachodnioeu- obowiązujące w getcie. „Po kilku dniach byłem pewien,
ropejskich Żydów w getcie. Zob. że najważniejsze jest to, co człowiek może wymienić
K. Radziszewska, Żydzi zachod-
nioeuropejscy w getcie łódzkim – mówił Erwin Singer (RD). – To, co jeszcze ma własnego
w świetle dzienników i wspomnień i może wymienić na jedzenie”. Model asymilacyjny
z getta, [w:] Fenomen getta wybrała także Lucille, która w filmie Lankosza i Barta
łódzkiego 1940-1944, red.
P. Samuś, W. Puś, Wydawnictwo mówi wprost: „Zdecydowałam, że nie mogę być dłużej
Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź Żydówką z Niemiec. Uwierzyłam w to. Powtarzałam
2006, s. 309-325; J. Baranowski, wszystkim, że czuję się Polką. Wiedziałam, że aby prze-
Żydzi z zachodniej Europy w getcie
łódzkim (1941-1944), [w:] Mówią żyć, muszę być podobna do miejscowych. Wszystkim
świadkowie Chełmna, red. mówiłam, że czuję się Polką. Nawet gdyby oni malowali
Ł. Pawlicka-Nowak, Rada Ochrony podłogi w swoich pokojach na czerwono, zrobiłabym to
Pamięci Walk i Męczeństwa
w Warszawie, Muzeum Okręgowe samo”.
w Koninie, Konin 2004, s. 17-31; Jednak nie zawsze przystosowanie się czy asymilacja
A. Sitarek, Transporty Żydów były możliwe. Nawyk zachowania higieny, pielęgnowany
z Berlina do getta łódzkiego
(1941-1942), [w:] Studia i szkice poprzez mycie się w lodowatej wodzie, był przyczyną
dedykowane Julianowi licznych zachorowań. Nieumiejętność porcjowania je-
Baranowskiemu, red. E. Wiatr, dzenia prowadziła do szybszego odczuwania głodu. „Oni
P. Zawilski, Archiwum Państwowe
w Łodzi, Uniwersytet Łódzki, po prostu nie potrafili… myśmy na przykład dostawali
Centrum Badań Żydowskich, Łódź w pewnym okresie ćwierć kilo chleba dziennie, to myśmy
2010, s.226-241; J. Baranowski, sobie to dzielili, żeby trochę zjeść rano, i w południe,
Żydzi wiedeńscy w getcie łódzkim
1941-1944, Fundacja i wieczorem. A oni momentalnie co dostawali, to zjadali
Monumentum Iudaicum Lodzense, i potem głodowali. Tak, że bardzo szybko zaczęli ginąć”
Archiwum Państwowe w Łodzi (Helena Bergson, LG).
przy współpracy Oficyny Bibliofilów,
Łódź 2004; i in. Poczucie obcości budowało zachowanie obu stron.
„Żydzi z Zachodu często patrzyli na Żydów ze Wschodu
z góry i traktowali ich jako obywateli trzeciej kategorii”

88 Ewa Ciszewska