Page 86 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Czas Litzmannstadt Getto. Obrazy filmowe.

Podróż do ziemi przeklętej.

Żydzi zachodnioeuropejscy jako bohaterowie
dokumentów poświęconych łódzkiemu gettu

Ewa Ciszewska —

Spośród filmów dokumentalnych dotyczących Litzmannstadt
Getto wyjątkową grupę tworzą realizacje, w których
pojawia się wątek powrotu do getta. Powrotu rozu-
mianego w sensie metaforycznym – jako praca pamięci,
którą wykonują Ocalali, tworząc narracje dotyczące
pobytu w getcie – jak również powrotu pojmowanego
dosłownie, czyli ponownych odwiedzin miejsca, w któ-
rym niegdyś mieściło się Litzmannstadt Getto.
Na Bałuty, aby wspominać czasy getta, przyjeżdżają
Ocalali pochodzenia polskiego, ale również Żydzi, którzy
zostali przywiezieni do getta z Niemiec, Austrii, Luk-
semburga i z Czech. Dokumenty dotyczące ich pobytu
w getcie, ilustrujące moment powrotu do współczesnej
Łodzi, staną się dla mnie centralnym punktem
zainteresowania.
Świadectwa Żydów zachodnioeuropejskich i z Czech
ujawniają istnienie w getcie odrębnego „kręgu piekła”,
w którym opresja, cierpienie, głód odczuwane były z inną
intensywnością i wrażliwością niż w pozostałych jego
częściach. To swoiste „rozpisywanie cierpienia na głosy”
– bo przecież można mówić o różnych wymiarach
doświadczenia bycia w getcie – dziecięcym, kobiecym,
cygańskim etc. – nie ma na celu uprzywilejowania
jednej perspektywy kosztem innej. Zamiarem tkwiącym
za realizacją tego założenia jest uwypuklenie
wielogłosowości świadectw Ocalałych oraz zwrócenie
uwagi na krzyżujące się – niekiedy sprzeczne lub wy-
kluczające się – narracje dotyczące pobytu w getcie.
Zwrócę także uwagę na wątek nieżydowskich ofiar
okresu drugiej wojny światowej – przetrzymywanych
w Łodzi dzieci z czeskich miejscowości Lidice i Ležáky.

84 Ewa Ciszewska