Page 77 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Czas Litzmannstadt Getto. Obrazy filmowe.

Mendel Grossman. posługiwał się w ramach oficjalnych zleceń Wydziału
Ze zbiorów Archiwum Statystycznego, po drugi, Leicę ukrytą pod płaszczem,
Państwowego w Łodzi
sięgał w sytuacjach, gdy chciał utrwalić coś z własnej ini-
5
cjatywy . Do najważniejszych spośród tej ostatniej grupy
należą zdjęcia przedstawiające Szperę. Według Ruzki
(Rózi) Grossman, siostry fotografa, w wykonaniu z ukry-
5 — cia tych ostatnich pomagał Arie Ben Menachem, twórca
J. Podolska, Z Leicą albumu złożonego z fotograficznych kolaży, który po-
pod płaszczem. Fotografowie getta, 6
[w:] Odwaga patrzenia. Eseje wstał w styczniu 1943 r. . Twórca osiemnastostronico-
o fotografii, red. T. Ferenc, Łódź wego albumu posłużył się w nim obydwoma typami
2006, s. 41-52. fotografii Grossmana – tymi powstałymi dla Wydziału
Statystycznego i tymi wykonanymi z ukrycia – dającymi
6 —
Getto. Terra incognita. Sztuka świadectwo temu, o czym autorzy Kroniki getta łódz-
walcząca Ariego Ben Menachema kiego z konieczności musieli milczeć. W przejmującej,
i Mendela Grossmana,
red. X. Modrzejewska-Mrozowska, ekspresyjnej pracy Ben Menachema odwołującej się do
A. Różycki, M. Szukalak, Łódź estetyki kolażu konstruktywistycznego, interesujące jest
2009. Reprodukcje tego to, że zdjęcia Mendela Grossmana tworzą kontinuum.
niezachowanego albumu mogłem
pierwszy raz obejrzeć na wystawie Przemontowane i inkorporowane w kolaż jawią się naj-
Polak-Żyd-Artysta. Tożsamość pierw jako wyraz grozy „kryzysowej codzienności”, prze-
a awangarda autorstwa Joanny jaw radzenia sobie z tym, co przytłaczające, przeżywania
Ritter i Jarosława Suchana,
Muzeum Sztuki w Łodzi, listopad i przeżycia – zanim na zdjęciach wykonanych z ukrycia
2009-styczeń 2010. ukażą siłę zniszczenia, traumatyczny wymiar deportacji.
Karty albumu są podpisane i dwie ostatnie noszą ude-
rzające tytuły Amimo wszystko i Przetrwamy, co ewokuje
w silny sposób perspektywę ofiar i oddaje ich horyzont
czasowy i doświadczenie ze stycznia 1943 r. Patrząc
z tej perspektywy, wykorzystany w pracy Ben Mena-

Litzmannstadt Getto – pamięć afektywna, fotografia i muzyka 75