Page 80 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Roman Kent "Jedynym wyjściem była odwaga".

znanych wszystkim Żydom niezależnie od miejsca zamieszkania czy
stopnia religijności. Niektóre nasze melodie mają kilkaset lat, niektóre
brzmią wręcz operowo, zaś część tradycyjnych piosenek w jidysz jest
zwyczajnie nieprzyzwoita. Mamy stare pieśni wyrażające radość i ból,
tęsknotę i miłość, nadzieję i umiłowanie Izraela, rozpacz, smutek, a nawet
zwykłą wesołość.
Muzyka wyraża nefesz – żydowską duszę. W getcie przydawaliśmy
naszym piosenkom nowego znaczenia: do żydowskiego repertuaru
dodaliśmy muzykę buntu. Żyjący w gettach muzycy komponowali i śpie-
wali, ryzykując życiem, zaś ich muzyka osiągała więcej niż broń. Stała
się przekazem życia, nawet jeśli rzewne słowa i dźwięki traktowały
o śmierci. Większość gettowych muzyków grała utwory klasyczne, lecz
niektórzy szli dalej, tak jak wspaniały kompozytor, skrzypek i dyrygent
50
Dawid Bajgelman .
Bajgelman organizował potajemne koncerty w pustych, nieogrze-
wanych salach, których lokalizacja podawana była z ust do ust lub za
pomocą niewielkich ogłoszeń rozklejanych w getcie. Chodziłem tam co
jakiś czas, oszołomiony widokiem i dźwiękiem orkiestry symfonicznej
występującej w jakiejś ruderze. Muzycy nosili specjalne rękawiczki
odsłaniające częściowo palce, co umożliwiało im grę na swoich instru-
mentach. Tworzone przez nich cudowne dźwięki sięgały aż do nieba,
napełniając słuchaczy nadzieją i myślą, iż może ostatecznie czeka nas
coś lepszego. Nie było to zaprzeczenie tego, przez co przechodziliśmy,
lecz próba pomocy w zapomnieniu na kilka cennych chwil o tym, co
przynosiły nam nasze gorzkie dni.
Muzyka ta była grana w najbardziej niewyobrażalnych i najstraszniej-
szych warunkach, lecz dawała nam – tysiącom zniewolonych Żydów – tak
potrzebną iskrę, wolę przeżycia jeszcze jednego, następnego i kolejnego
dnia.
Chwilami myślałem sobie, że getto aż pęka w szwach od sprzeczności.
Z jednej strony był nieustający, dręczący głód, nieprzerwane wyniszcza-
nie, choroby i śmierć, nie wspominając już o złowieszczych wysiedle-
niach. Z drugiej – otaczały mnie rozmaite dyskretne formy duchowego

50 Dawid Bajgelman (1888-1945) – kompozytor i dyrygent, w getcie współtworzył orkiestrę
symfoniczną oraz kilkadziesiąt przedstawień rewiowych, które były wykonywane
w Domu Kultury przy ul. Krawieckiej, skomponował też wiele utworów śpiewanych
w getcie, w tym muzykę do kołysanki Mach cu di ejglech (Zamknij oczka).

80