Page 16 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Roman Kent "Jedynym wyjściem była odwaga".

się ją, ponieważ się wydarzyła i musimy o tym pamiętać. Mimo iż
nigdy nie zrozumiemy „jak” i „dlaczego”, musimy wiedzieć „kiedy” i „co”.
W tej historii nie ma superbohaterów, tylko mężczyźni, kobiety
i dzieci. Niektórzy mieli być może więcej szczęścia, niektórzy mniej.
Nie ma jednego modelu ocalałego. Każdy z nich jest niepowtarzalny
i każdy ma swoją opowieść, której należy wysłuchać – nie po to,
aby zrozumieć, lecz aby więcej zapamiętać, a tym samym mniej
zapomnieć. Pamięć to jednak nie wszystko. Trzeba zastosować ją
w teraźniejszości. Nie możemy temu zaprzeczać. Musimy zachować
siebie, zachować tolerancję, o której tak wiele mówimy i żałujemy,
że nie istniała w 1939 roku.

Moje dzieci mają prawo wiedzieć. Samo to jest już wystarczającym
powodem do napisania tej książki.
Powodów jest jednak o wiele więcej. Na całym świecie szaleją uprze-
dzenia, nienawiść, głód, wojny i krzywdy wyrządzane w imię religii i ide-
ologii politycznej. W Czeczenii dzieci w wieku szkolnym są mordowane,
tak samo jak dziesiątki lat temu w miejscowości Maalot w Izraelu, przez
ten sam rodzaj islamskiego terroryzmu, który jest odpowiedzialny za
zniszczenie wież World Trade Center 11 września 2001.
Byliśmy świadkami trwających jedenaście lat czystek etnicznych na
Bałkanach, ludobójstwa w Sudanie, Timorze Wschodnim i Ruandzie,
zabójstw na tle religijnym w Somalii, Irlandii i Afganistanie. Wszędzie,
gdzie spojrzymy, ziemia nadal przesiąknięta jest krwią. W imię czego?
Holokaust jednak wyróżnia się spośród aktów ludobójstwa popełnio-
nych przez cywilizacje w amoku.
Byłem dzieckiem, któremu przyszło żyć w koszmarnej rzeczywistości
stworzonej przez istoty ludzkie. Jako ojciec i dziadek wiem z własnych
gorzkich doświadczeń, jak to jest, kiedy patrzy się na dziecko, któremu
dzieje się jakakolwiek krzywda. Świadomość, że jakieś dziecko było tor-
turowane i zamordowane, ponieważ nie mogłem temu zapobiec, łamie
mi serce i duszę.
Jak możemy zapobiec kolejnym Holokaustom? Jak możemy zapobiec
kolejnym ludobójstwom i bezsensownym wojnom? W epoce nuklearnej
może to być właściwie niemożliwe. Jednak tradycja żydowska, zgodnie
2
z dogmatem tikkun olam , zobowiązuje nas do czynienia wszystkiego,

2 Tikkun olam (hebr.) – jedno z podstawowych zasad judaizmu, zakładające, że głównym
dążeniem człowieka powinno być „naprawianie” świata.

16