Page 53 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Getto walczy" Marek Edelman

rech gestapowców zjawia się przypadkiem na pół godziny w getcie
– trzech z nich zostaje zabitych, a jeden ciężko ranny. Ginie także zna-
120
ny gestapowiec dr Alfred Nosig , przy którym znaleziono legityma-
cję gestapo z 1933 r.
W pierwszych dniach kwietnia na posiedzeniu Komendy ŻOB po-
stanawiamy rozszerzyć naszą działalność na całą Gen. Gub. Zostaje
wyłoniona specjalna komisja. CK Bundu mianuje komitet po „stronie
aryjskiej”: M[aurycy] Orzech, dr L[eon] Fajner, Bernard [Goldstein], S[a-
121
122
lo] Fiszgrund , Celemeński, Samsonowicz .
Niemcy widocznie dochodzą do wniosku, że dobrowolnie Żydzi
z warszawskiego getta nie wyjadą. Zaczynają się znów łapanki. Nie-
123
mieccy „werkschutze” osadzają na Wachstubie kilkudziesięciu Ży-
dów zatrzymanych na ulicach getta za drobne przewinienia. Mają oni
nazajutrz być odtransportowani do obozu w Poniatowie. Komenda
ŻOB jest jednak innego zdania. O godz. 5 min 30 przed wieczorem
uzbrojona grupa ŻOB dostaje się na Wachstubę, terroryzuje pełnią-
cych służbę policjantów i zwalnia wszystkich zatrzymanych. Dzieje się
to tuż pod drzwiami warty niemieckiej, która boi się interweniować.
Wobec tego Niemcy próbują innego sposobu. Zatrzymanych ładują
na samochody i wywożą od razu na Umschlag. Ale ŻOB działa jeszcze
szybciej. Na terenach między poszczególnymi blokami (tzw. między-
getto) zostają ustawione grupy bojowe, które odbijają zatrzymanych.
W okresie poprzedzającym bezpośrednio ostatnią akcję ekstermi-
nacyjną Bund posiada cztery skoszarowane grupy bojowe: 1. na terenie
szczotkarzy pod dowództwem Jurka Błonesa, 2. na terenie fabryk Schul-
tza pod dowództwem W[elwla] Rozowskiego, 3. na terenie getta
centralnego dwie grupy pod dowództwem L[ewiego] Gruzalca i Dawida
124
125
Hochberga . Grupy składają się wyłącznie ze skifistów i działaczy Skifu.
120 Alfred Nossig (1864–1943) – rzeźbiarz, dramatopisarz, działacz syjonistyczny, w getcie
kierownik Wydziału Emigracyjnego przy Radzie Żydowskiej, agent gestapo.
121 Salo, Salomon Fiszgrund, „Henryk” (1893–1971) – działacz Bundu z Krakowa, przedstawiciel
partii po aryjskiej stronie, jeden z czołowych polityków Bundu w Polsce po 1945 r.
122 Icchak Samsonowicz, „Ignacy”, „Tadeusz Leszczyński” – członek kierownictwa Bundu i przed-
stawiciel partii po aryjskiej stronie, współpracował z Radą Pomocy Żydom „Żegota”.
123 Wachstube (niem.) – izba strażników.
124 Lewi, Lejb Gruzalc (1919–1943) – działacz Cukunftu, bojowiec ŻOB.
125 Dawid Hochberg (1922–1943) – działacz Skifu, bojowiec ŻOB.
– 51 –