Page 50 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Getto walczy" Marek Edelman

To, co się stało, znajduje jednak olbrzymi oddźwięk zarówno
w społeczeństwie polskim, jak i żydowskim. Bo oto po raz pierwszy
niemieckie plany zostały pokrzyżowane. Po raz pierwszy rozpada się
nimb nietykalnego, wszechmocnego Niemca. Po raz pierwszy społe-
czeństwo żydowskie przekonywa się, że można coś zrobić wbrew woli
i sile niemieckiej. Nieważne jest to, ilu Niemców padło pod strzałami
ŻOB. Ważny jest moment psychicznego przełomu. Ważne jest to, że
Niemcy, ze względu na słaby co prawda, ale dla nich niespodziewany
opór, musieli akcję przerwać.
W całej Warszawie krążą legendy o setkach zabitych Niemców.
O wielkiej sile ŻOB. Cała Polska podziemna jest dla nas pełna uznania.
W końcu stycznia otrzymujemy od dowództwa AK 50 dużych pistole-
tów i 50 granatów. Następuje wówczas reorganizacja ŻOB. Wszystkie
grupy bojowe zostają podzielone na cztery tereny. My kierujemy tere-
nem szczotkarzy (komendantem jest Marek [Edelman]), gdzie posiada-
my m.in. naszą grupę bojową pod dowództwem Jurka Błonesa. Gru-
py bojowe mieszkają bezpośrednio w pobliżu swoich punktów ope-
racyjnych. Skoszarowanie to ma na celu niedopuszczenie do ponow-
nego zaskoczenia akcją niemiecką i przyzwyczajenie ludzi do wojsko-
wego ducha, do wojskowego rygoru, do stałej styczności z bronią.
W pobliżu murów getta dzień i noc czuwają warty mające w porę
zawiadomić o nadchodzącym niebezpieczeństwie. Tymczasem nie-
miecka propaganda działa, stara się znów otumanić Żydów, tworząc
114
113
legendę o rezerwatach żydowskich w Trawnikach i Poniatowie ,
gdzie mają jakoby zostać przeniesione fabryki Toebbensa i Schultza,
i gdzie „produktywni Żydzi, pracując z oddaniem dla Niemców, będą
mogli spokojnie przeżyć wojnę”. Na początku lutego Niemcy przywo-
115
żą z KL Lublin 12 Vorarbeiterów – Żydów w celu agitowania ludności
getta do dobrowolnego wyjazdu na „wspaniałych” warunkach pra-
cy. Następnej nocy po ich przyjeździe ŻOB obstawia dom, w którym
113 W maju 1942 r. na terenie cukrowni w Trawnikach powstał obóz pracy, w którym przeby-
wali również Żydzi, m.in. Emanuel Ringelblum. W pierwszych dniach listopada 1943 r.
wszystkich więzionych tam Żydów zamordowano w ramach akcji „Ernfest”.
114 Prawidłowa nazwa Poniatowa. Znajdował się tam obóz pracy, w którym przetrzymywani byli
również Żydzi. Wszystkich ich zamordowano w pierwszych dniach listopada 1943 r. w ramach
akcji „Ernfest”.
115 Vorarbeiter (niem.) – przodownik pracy; więzień funkcyjny nadzorujący pracę grupy więźniów,
pomocnik kapo.
– 48 –