Page 17 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Getto walczy" Marek Edelman

nie. Czwartego dnia bundowska milicja przeprowadza akcję odweto-
wą. Dochodzi do czterech dużych walk ulicznych: Solna – Hale Mirow-
skie, Krochmalna – plac Grzybowski, Karmelicka – Nowolipie, Niska
– Zamenhofa. Akcją z ukrycia kieruje towarzysz Bernard [Goldstein].
O tym, jak bardzo zdezorientowane było w tym czasie społeczeń-
stwo żydowskie, świadczy fakt, że żadna z działających wówczas par-
tii w akcji tej nie brała udziału. Co więcej – wszystkie one były jej na-
wet przeciwne. Akcja nasza wstrzymuje jednak wówczas działalność
Niemców i staje się pierwszym czynnym wystąpieniem społeczeń-
stwa żydowskiego.
Trzeba było, żeby ogół to zrozumiał. Trzeba było tym wszystkim
bitym, zgnębionym ludziom powiedzieć, trzeba im było pokazać, że
przecież mimo wszystko i wbrew wszystkiemu jesteśmy jeszcze zdol-
ni do tego, żeby podnieść głowę. Wtedy to, na dzień 1 Maja, ukazu-
je się wydany na starym powielaczu Skifu*, znalezionym przypadko-
wo w szkole powszechnej na Karmelickiej 29, pierwszy numer „Biu-
16
letynu” redagowany przez komitet redakcyjny w składzie: Abrasza
Blum, Adam Sznajdmil, Bernard [Goldstein]. Numer poświęcony jest
wypadkom wielkanocnym. Ale ogół pozostaje głuchy.
W listopadzie 1940 r. Niemcy tworzą w Warszawie getto. Cała lud-
ność żydowska, mieszkająca jeszcze poza „Seuchenspergebiet”, zo-
staje przesiedlona na te tereny . Polacy mieszkający w obrębie getta
17
opuszczają swoje mieszkania. Dla małych fabryk, warsztatów i skle-
pów termin przeniesienia jest o dwa tygodnie dłuższy. Czyli do 1 grud-
nia [1940 r.]. Ale już 15 listopada żadnemu Żydowi nie wolno opuścić
dzielnicy żydowskiej. Niemcy natychmiast opieczętowują lokale po-
żydowskie i następnie wraz z całym inwentarzem oddają je bezpłat-
nie handlarzom i szmuglerom polskim. Szmuglerzy i pokątni handla-
rze – ten typowy twór warunków wojennych – to ludzie, na których
Niemcy liczą, których starają się sobie zjednać, oddając im mienie

* Skif – Socjalistiszer Kinder-farband – bundowska organizacja dziecięca. [Przypisy oznaczone
gwiazdką pochodzą z pierwszego wydania].

16 „Biuletyn” – jedna z pierwszych gazet konspiracyjnych z getta warszawskiego, ukazująca się
w języku jidysz od maja 1940 do 20 grudnia 1941 r.
17 16 listopada 1940 r. obszar getta został ostatecznie zamknięty. Objął on 307 ha, które
zamieszkało blisko 400 tys. Żydów. Przymusowe przesiedlenia objęły 138 tys. Żydów,
jednocześnie teren ten opuściło 113 tys. Polaków.
– 15 –