Page 15 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. "Getto walczy" Marek Edelman

W najcięższych chwilach Bund ani na chwilę nie zawiesza swojej
działalności. Zmuszony we wrześniu do wyjazdu Centralny Komitet
Partii poleca prowadzenie pracy partyjnej Abraszy Blumowi (jedyne-
mu, zdaje się, z działaczy, który wśród ogólnej ucieczki decyduje się
dobrowolnie pozostać w Warszawie). Organizuje on wraz z Arturem
5
Zygielbojmem , w porozumieniu z obrońcą Warszawy, prezydentem
6
[Stefanem] Starzyńskim , żydowskie oddziały, które biorą czynny udział
7
w obronie stolicy. Wyjechała cała redakcja „Folkscajtungu” (dziennik
partyjny). Pomimo to 7 września ukazuje się normalnie pismo i reda-
gowane przez tow. tow. Abraszę Bluma, [Lejzera] Kloga i [Dawida] Kli-
8
9
na wychodzi regularnie podczas całego oblężenia.
Uruchomione w czasie oblężenia jadłodajnie i kuchnie społecz-
ne funkcjonują nadal. Pomoc materialną otrzymują wszyscy pra-
wie członkowie partii i związków zawodowych. Abrasza Blum orga-
nizuje tuż po wkroczeniu Niemców do Warszawy nowe Centralne
5 Szmul Zygielbojm, „Artur” (1885–1943) – polityk Bundu oraz działacz klasowych związków
zawodowych; przed wojną związany z Warszawą i Łodzią (radny miejski). We wrześniu 1939 r.
był jednym z członków Komitetu Obrony Warszawy, a następnie także Rady Żydowskiej
(Judenratu). Jeszcze w końcu 1939 r., w obawie przed aresztowaniem, opuścił Warszawę
i przez Francję przedostał się do USA. W marcu 1942 r. został reprezentantem Bundu
w Radzie Narodowej w Londynie. Wielokrotnie występował z apelami o pomoc dla mor-
dowanych Żydów. 12 maja 1943 r. na znak protestu przeciwko obojętności świata wobec
Zagłady popełnił samobójstwo.
6 Stefan Starzyński (1893–1939) – polityk związany z obozem piłsudczykowskim; w latach
1934–1939 komisaryczny prezydent Warszawy, obrońca stolicy we wrześniu 1939 r. jako
komisarz cywilny przy Dowództwie Obrony Warszawy.
7 „Folkscajtung” (jid. gazeta ludowa) – centralny organ prasowy Bundu (początkowo tygod-
nik, a od 1922 r. dziennik) wydawany w latach 1921–1939 w Warszawie. Wśród jej autorów
wymienić można m.in.: Dawida Ejnchorna, Melecha Rawicza, Józefa Jaszuńskiego czy
Jechiela Jeszaję Trunka.
8 Elejzor, Lejzer Klog (1887–1943) – drukarz, przewodniczący związku zawodowego drukarzy,
działacz Bundu, obrońca Warszawy w 1939 r. W getcie zajmował się drukowaniem konspira-
cyjnej prasy.
9 Dawid Klin (1905–1973) – działacz związkowy, polityk Bundu. W czasie wojny łącznik pomiędzy
CK Bundu a polskim ruchem socjalistycznym. Od kwietnia 1942 r. poszukiwany przez gestapo
zdecydował się ukryć poza gettem. Uczestnik powstania warszawskiego. Po wojnie dyrektor
administracyjny ukazującego się w Łodzi „Kuriera Porannego”. Aresztowany w 1947 r.,
przebywał w więzieniu przez trzy lata. Następnie na emigracji w Paryżu, gdzie nadal pozos-
tawał aktywny w Bundzie. We Francji publikował w prasie bundowskiej, „Kulturze” oraz
„Zeszytach Historycznych”.
– 13 –