Page 418 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Chava Rosenfarb "Bociany. Opowieść o sztetlu”.

historyczny wymiar dzieła, odnajdywali miejsca i rozpoznawali opisane w nim
wydarzenia i prawdziwe osoby. Już w roku 1972 (roku publikacji książki) Chava
Rosenfarb otrzymała za Drzewo życia nagrodę literacką im. Samuela Nigera
(pseudonim literacki pisarza i krytyka Samuela Czarnego) przyznawaną w Bue-
nos Aires przez argentyński oddział Światowego Kongresu Kultury Żydowskiej
oraz, wręczaną w Montrealu, nagrodę im. Jacoba Izaaca Segala, pierwszego pis-
arza tworzącego w Kanadzie w języku jidysz. Powieść zbierała zresztą doskonałe
recenzje w całym żydowskim świecie . Krytyk Isaac Jonasovitch napisał w kwar-
3
talniku wydawanym przez Komitet na Rzecz Kultury Jidysz w Izraelu, że Drzewo
życia Rosenfarb „przewyższa wszystko, co zostało dotąd napisane o tragedii
wschodnioeuropejskich Żydów, a wyrażając się precyzyjnie: przewyższa wszyst-
ko, co zostało napisane literacką prozą” .
4
Faktycznie, trzytomowe dzieło Chavy Rosenfarb, liczące blisko 1800 stron,
było pierwszą powieścią w jidysz dotyczącą tematu Zagłady i pozostaje do dziś
jednym z relatywnie nielicznych fikcjonalnych tekstów o Holokauście napisanych
przez osobę ocalałą. Poza tym to pierwsza znacząca powieść napisana przez
kobietę, która uważana jest dziś za jedną z najwybitniejszych współczesnych
pisarek tworzących w tym języku. Książka została w 1978 roku przełożona na
hebrajski , a w kolejnym roku wyróżniona prestiżową izraelską nagrodą imie-
5
nia poety Icyka Mangera, przyznawaną literaturze żydowskiej. Córka pisarki
Goldie Morgentaler wspominała , że po opublikowaniu Drzewa życia jej mat-
6
ka otrzymywała listy od czytelników z całego świata, od Izraela po Australię
i Argentynę. Spotykała się także z czytelnikami, którzy domagali się, by pisała
dalej. Ale czekali teraz na książki o świecie sprzed Zagłady. Chcieli, żeby swo-
im piórem unieśmiertelniła zgładzony przez wojnę świat i w ten sposób ocaliła
pamięć o nieistniejących już żydowskich miasteczkach i ludziach, którzy stracili
życie.
W 1983 roku w Tel Awiwie ukazały się Bociany. Książka również napisana
została w języku jidysz, mimo że pisarka miała świadomość, że tworzy niejako
w pustce, bo większość tych, którzy używali języka jidysz, została zamordowana,

3 O powieści Rosenfarb pisano m.in. w jidyszowej prasie w Izraelu, Argentynie, Stanach Zjednoc-
zonych i we Francji, m.in.: Israel Emiot w „Jewish Daily Forward” (1972), Izaak Kahan w nowojor-
skim „Di Zukunft” (1973), Jossl Mlotek w „Kultur un lebn” (1973), Jacob Lev w paryskim „Undzer
Shtimme” (1973), Jehuda Elberg w „Undzer vort” (1974).
4 Isaac Jonasovitch, Der bojm fun lebn, „Folk un medine”, Tel Aviv, 1975.
5 Chava Rosenfarb, Ets Hakhaim, tł. Shloyme Shendot, Syfriat Poalim, Tel Aviv, 1978.
6 Spotkanie z Goldie Morgentaler podczas 70. Rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto w Łodzi, 30
418 sierpnia 2014 r.