Page 43 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Litzmannstadt Getto. Ślady.

Lolek na zdjęciu z legitymacji
szkolnej w 1935 r.
Lolek in a picture from a student
card, 1935

Rachela i Lolek wkrótce po ślubie w obozie
dla uchodźców w Leipheim w Niemczech w 1946 r.
Rachel and Lolek soon after getting married in
a refugee camp in Leipheim in Germany in 1946

– Nasze mieszkanie było na piętrze, ale wcho-
dziło się do domu przez sklep, więc tam spędzałam
dużo czasu. W okolicy mieszkali prawie sami Żydzi,
Polakami byli tylko gospodarze domów – opowiada. Rachelka Grynfeld z domu Grynglas zaraz po wojnie
Jej mama miała na imię Chevet, ale wszyscy wołali Rachelka Grynfeld, family name Grynglas,
na nią Hela (z domu Pakuła). Jej ojciec – dziadek immediately after the war
Rachelki – Icek Majer Pakuła miał na Nowomiej-
skiej 26 piekarnię. – Rodzice byli wykształceni,
dużo czytali. Ja noszę imię po mojej babci, która shop and a café. Daddy – Abram Grynglas – was
była bardzo piękną i mądrą kobietą. Zmarła bardzo a merchant, he traded flour, studied in Berlin and
młodo i nie poznałam jej, ale dziadek bardzo mnie knew perfect German.
kochał – opowiada. – Our apartment was on the floor, but we entered
Tam, gdzie stał dom jej dziadka, jest teraz park the house through the store, so I spent a lot of time
Śródmiejski. – Wielka szkoda. Kiedyś przed domem there. In the area there lived almost all Jews, Poles
grywałam w klasy z innymi dziećmi. Było dużo ucie- were the only home hosts – he says.
chy i wielu miłych sąsiadów – wspomina Rachela. Her mother’s name was Chevet, but we all called
Gdy Stary Rynek znalazł się w granicach getta, her Hela (family name Pakuła). Her father – Rachel’s
wprowadziła się do nich cała rodzina ze śródmieścia. grandfather – Icek Majer Pakuła, had a bakery at
Zamieszkała z nimi także babcia Neszka, mama ojca. Nowomiejska Street 26. – The parents were edu-
– Byliśmy cały czas razem. Może to dało nam siłę, cated, and did a lot of reading. I was named after
żeby tak długo przetrwać – dodaje. my grandmother, who was a very beautiful and wise
Eliezer Grynfeld wychował się w zupełnie innych woman. She died very young and I did not meet her,
warunkach niż jego żona. – Pewnie gdyby nie wojna, but my grandfather loved me very much – she says.
to nigdy nie bylibyśmy razem – przyznaje. Każe się In the place of her grandfather’s house there is
nazywać Lolkiem. Podkreśla, że w ogóle nie używa now Sródmiejski park. – Shame. Once in front of

42