Page 71 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Czas Litzmannstadt Getto. Obrazy filmowe.

Litzmannstadt Getto – pamięć afektywna,

fotografia i muzyka

— Tomasz Majewski

Henryk Ross, jeden Poetyka filmów dokumentalnych opowiadających o get-
z fotografów getta, cie łódzkim jest pod wieloma względami typowa dla nie-
zatrudniony w Wydziale fikcjonalnego kina poświęconego Zagładzie i odzwier-
Statystycznym. ciedla jego przemiany w ciągu minionych dziesięcioleci.
Ze zbiorów Archiwum
Państwowego w Łodzi We wczesnych realizacjach, poczynając od lat 60., do-
minował historyczny komentarz tworzący filmową narra-
cję – raz o nachyleniu emocjonalno-patetycznym jak
w Litzmannstadt Getto Daniela Szylita (1965), raz opi-
sowym i faktograficznym, jak w filmie Chaim Rumkowski
i jego Żydzi (1982), gdzie słowo osiąga supremację nad
materiałem wizualnym. Jednocześnie ten charaktery-
styczny dla dokumentalnego trybu objaśniającego voice-
over jest tym, co „nie mieści się” (off) w przestrzeni
prezentowanych fotografii, dopowiadając bądź zaprze-
czając temu, co na nich widzimy; głos ten symbolizuje
rodzaj wiedzy niedostępnej ofiarom getta. W relacji do
czasu zdjęć i horyzontu wiedzy ludzi, o których mówi
– komentarz antycypuje niejako to, co pojawi się póź-
1
1 — niej . W produkcjach od lat 90. coraz częściej spoty-
B. Nichols, Typy filmu
dokumentalnego, [w:] Metody kamy się z relacjami Ocalałych, pełniącymi tę funkcję,
dokumentalne w filmie, jaką przed obliczem sprawiedliwości pełniłby naoczny
red. D. Rode, M. Pieńkowski, świadek – łaciński testes, oraz po części tę, która przy-
Łódź 2013, s. 19-22.
padłaby stojącej w centrum wydarzeń ofierze (o któ-
rej/których się świadczy). Rolę węzłów filmowej narracji
pełnią także coraz częściej archiwalne fotografie, któ-
rych znaczenie wykracza poza rolę ilustracji opowiadań
świadków czy unaocznień wpisanych w porządek obiek-
tywizującego komentarza. W poniższych uwagach chciał-
bym zająć się fotografią i muzyką jako formami pamięci
afektywnej i zmianą ich statusu w filmach dokumental-
nych poświęconych gettu łódzkiemu.
Coraz częściej i coraz dobitniej od lat 90. to archi-
walne zdjęcia, a nie wypowiedzi zaczerpnięte z doku-

Litzmannstadt Getto – pamięć afektywna, fotografia i muzyka 69