Page 315 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi - Chava Rosenfarb. Drzewo życia - tom trzeci.

Myślę, że trzeba odłożyć dyskusje na później. Przeżyjmy najpierw wojnę. Nie
rozumiem partii, nawet własnej. Kłócą się o przebrzmiałe pojęcia. Może wszystko
się zmieni, gdy stąd wyjdziemy? Przechodzimy przecież kataklizm, który unice-
stwia nie tylko życie, ale też teorie i ideologie.
W gruncie rzeczy wciąż jestem optymistą i mam nadzieję, że wszystko skończy
się dobrze (co się tyczy mnie, bo dla tych, co wyjechali, wszystko się już skończyło
– ostatecznie). Może się oszukuję, żeby trwać? Czasem brakuje mi rozmów ze
Sprzedawcą Toffi. Rozmowa z nim nie zaspokajała potrzeby odpowiedzi, a jednak
dawała coś, trudno stwierdzić co. Teraz człowiek oszalał. Podczas szpery bronił
swoich dzieci przed zabraniem i policjant kopnął go w głowę. Dzisiaj kręci się
i płacze. Nie da się go zrozumieć.
Grecki mędrzec powiedział: „Daj mi punkt oparcia, a wzruszę ziemię”. Daj
mi Boże punkt oparcia, abym mógł pojąć świat. Daj mi bazę, formułę, która po-
twierdziłaby mój optymizm – żeby nie był tylko sztucznym pancerzem w chwili
zagubienia.
Po godzinie policyjnej chodzę często do Cukermana. Posiada mapę Europy
i Azji, która jest podwójnie droga, ponieważ znajdują się na niej dokładne ozna-
czenia przebiegu wojny od początku do dzisiaj.
U Cukermana spotykam jego córkę Bellę, koleżankę z klasy Racheli. Kiedyś,
w pierwszym roku istnienia getta, przesiadywała na balkonie w słomkowym
kapeluszu, a ja marzyłem, żeby ujrzeć jej twarz. Teraz widuję ją z bliska. Jest
brzydka i zasuszona. Kiedyś zażartowałem w zeszycie, że być może tak dzieje
się ze wszystkimi ideałami, gdy przyjrzeć się im z bliska. Dzisiaj dochodzę do
wniosku, że Bella jest w swojej szpetocie w pewien sposób piękna (czy tak też
jest z ideałami?). Ma piękne oczy – łagodne, smutne, nieobecne. I zagadka:
dlaczego smutek Racheli jest nieprzyjemny i każe mi uciekać, a smutek Belli
przyciąga? Kto to zrozumie?
Kiedy zachodzę do Cukermanów, od razu robi mi się weselej. Zabawiam cho-
rego i jego córkę, zgrywam huraoptymizm, a mój nastrój wręcz poprawia się, gdy
przychodzi młodsza córka Cukermana, Dziunia, z mężem, doktorem Lewinem.
Wraz z Dziunią wzajemnie nakręcamy się do żartów. Obecność Lewina w niczym
nie przeszkadza. Ilekroć go widzę, czuję kłucie w sercu, że zaraz obwieści mi
jakąś straszliwą nowinę, ale zostaliśmy przyjaciółmi. Wspólny los naszych ojców
zbliżył nas do siebie. Jesteśmy braćmi losu. Od czasu do czasu prowadzimy
interesujące rozmowy.
Zbliża się wiosna. Na podwórzu ludzie zaczynają mierzyć ziemię i dzielić
działki . Pomiędzy sąsiadami wybuchają kłótnie o wolne zagony, które pozostawili
1

1 Ze względu na panujący w getcie głód mieszkańcy starali się zagospodarować każdy możliwy
kawałek ziemi, by wyhodować warzywa i owoce nadające się do jedzenia. Największe plantacje
znajdowały się na Marysinie i walka o nie była przedmiotem korupcji. 313