Page 217 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi - Chava Rosenfarb. Drzewo życia - tom pierwszy.

jednego pisarza – tego, który jest najbliższy waszym sercom, ponieważ uważam,
że zrozumienie jednego pisarza da wam klucz do całej literatury światowej. I to
był mój cel. Dać wam ten klucz. Byłam w stanie wybaczyć wszystkie wasze braki
i słabości w zasobie wiedzy, abyście tylko pokazały mi, w jaki sposób wasze serce
i rozum pracują w momencie spotkania z artystą i jego dziełem. Dlatego temat
ten brzmiał tak dziecinnie i naiwnie: „Pisarz najbliższy memu sercu”. Właśnie
taki wybrałam, ponieważ chciałam, aby wasz wywód był subiektywny. – Panna
Diamant zwilżyła wargi. – Ponieważ uważam, że sztukę możemy pojmować jedynie
subiektywnie i tylko w taki sposób ona oddziaływa. Cóż się okazało? Większość
z was wybrała pisarza, którego po prostu najlepiej się wyuczyła. Sądzę, że był
to ten, na temat którego dysponowałyście najlepszymi informacjami. I nawet
tam, gdzie wydawało mi się, że uczennica rozumie, czego oczekuję, analiza
zajmowała jedynie parę linijek, w najlepszym wypadku niewielką część pracy,
choć powinno być dokładnie na odwrót. – W tym momencie nauczycielka zdję-
ła dłonie ze sterty zeszytów. – To wszystko – podsumowała i już była gotowa
otworzyć pierwszy z zeszytów, gdy przypomniała sobie: – Tak. Jeszcze kuriozum.
Całkiem dziwna praca wpadła w moje ręce. – Uniosła okulary i błądziła oczami
między ławkami: – Panna Ejbuszyc! – W głębi sali, w ostatniej ławce zerwała
się z miejsca dziewczyna. – Ze wszystkich pisarzy, o których uczyliśmy się, moje
dziecko, ty właśnie wybrałaś jednego – szczupłymi, kościstymi palcami zaczęła
przeszukiwać poukładane zeszyty, aż znalazła ten Racheli Ejbuszyc i podsta-
wiając go sobie niemal pod nos, zaczęła powoli wertować. – Icchak Lejbusz
Perec – wysylabizowała.
– To jest pisarz najbliższy memu sercu – padła odpowiedź z głębi klasy.
– Nie czytaliśmy go, panno Ejbuszyc.
– Powiedziała pani, że właśnie nie musimy pisać o tych, których omawialiśmy
na lekcjach.
– Miałam na myśli kogoś, kto jest powszechnie znany w literaturze światowej.
Powiedzmy Tołstoja czy Goethego. Ale czemu ty piszesz o… – tu nauczycielka znów
uniosła zeszyt Racheli Ejbuszyc – o Perecu, pozostaje dla mnie zagadką… Jeśli
pisarz, o którym tu mówisz, istnieje, jak to się stało, że świat o nim nie słyszał?
Piszesz, że jest twórcą nowoczesnej literatury jidysz. Podstawowe pytanie brzmi,
czy taki żargon może mieć w ogóle literaturę i czy lud, który żyje w odizolowaniu
niczym w klatce, może być nowoczesny i posiadać nowoczesną literaturę?
– Uważam… – dziewczyna z ostatniej ławki poprawiła rozwichrzone włosy –
uważam… – już była gotowa przedstawić nauczycielce swój pogląd, ale panna
Diamant powstrzymała ją ruchem swej szczupłej, kościstej dłoni.
– O, tu dajesz taką frazę – uniosła okulary na czoło i zaczęła powoli czytać
z zeszytu. – Piszesz: „Mistyka i poetyka jego «Opowiadań ludowych» pozwoliła mi
zajrzeć w głąb duszy mego narodu i niczym przez czarodziejskie szkiełko zobaczyć
jego przeszłość oraz przyszłość w krystalicznym świetle piękna i poświęcenia”.
Nawet gdyby ta fraza nie była tak patetyczna, nie byłabym w stanie ocenić, czy 215