Page 207 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Zenia Larsson - Cienie przy drewnianym moście.

przyczyniły się do ukształtowania mojego obrazu Szwecji jako kraju i Szwe-
dów jako narodu. I najważniejsze: zaledwie kilka tygodni później poznałam
Per-Axela za pośrednictwem kolegi-artysty – dzielili pokój, mieszkaliśmy
w tej samej okolicy […]. Wkrótce Per-Axel i ja zamieszkaliśmy razem w jed-
nej z niezliczonych małych, zaludnionych przestrzeni w Sergelhuset, jako
część kolektywu artystycznego […]. Mój pierwszy dom w Szwecji” (Mellan
gårdagen och nuet).
Zenia nie zerwała jednak kontaktu z przeszłością. W grudniu 1945 roku
rozpoczęła korespondencję z Chavą Rosenfarb, tą najbardziej intymną współ-
uczestniczką wojennych dramatów, która po kilkumiesięcznym pobycie
w obozie dipisów wraz matką i siostrą wyjechały do Brukseli. Ich wspólnym
językiem był język polski, a korespondencja z przerwami utrzymała się do
końca życia. „W naszych listach znalazłyśmy ten most, na którym możemy
się spotkać, gdzie można iść do przyszłości i gdzie również droga prowadzi
z powrotem, do naszej młodości, do lat wojny – wspólnej epoki i wspólnych
korzeni” . Wybór swoich listów do Chavy, przetłumaczonych na szwedzki,
11
Zenia opublikowała 1972 roku jako Listy z nowej rzeczywistości (Brev från
en ny verklighet). Ukryła w nich tożsamość przyjaciółki i jej rodziny poprzez
nadanie im szwedzkich i amerykańskich nazwisk, Chava występuje w nich
jako Linn. Oryginalne wersje tych listów, uważanych za zaginione, autorka
niniejszego szkicu odnalazła w 2023 roku w Sztokholmie, w domu Tommiego
Ringarta, syna najbliższych przyjaciół Zeni, Jakuba i Hanny Ringartów .
12
Zenia Larsson studiowała rzeźbę na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych
pod kierunkiem uznanego rzeźbiarza i grafika Erica Grate (1896 –1983). Naukę
ukończyła w 1952 roku. Jej dorobek składa się głównie ze studiów modeli
i portretów w drewnie, terakocie, gipsie i kamieniu. Już podczas studiów
zachęcano ją do opowiedzenia o swoich doświadczeniach. Najważniejszą
inspiracją, którą wspomina Zenia w swoich esejach, były słowa jej profesora
Erica Grate, który pewnego razu zatrzymał się przy jednej z rzeźb i zamiast
spodziewanych estetycznych komentarzy o pracy, powiedział tylko: „o tym
powinnaś napisać”.

11 List Zeni do Chavy Rosenfarb, Bromma 21.08.1962, Archiwum Zenii Larsson, z prywatnych
kolekcji Jakoba i Hanny Ringartów.
12 Archiwum Zeni Larsson jest w trakcie opracowywania we współpracy z Muzeum Holocaustu
w Sztokholmie (Sveriges Museum om Förintelsen). 207