Page 332 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Chava Rosenfarb "Bociany. Opowieść o sztetlu”.

na pilpul i dzielenie włosa na czworo. Ale ja nie toleruję również tego niereligijnego
12
pilpulu. Dzisiaj chłopcy kłócą się o to, co będzie, gdy rewolucja zwycięży, czy też
gdy Żydzi odbiją Erec Isroel… A tymczasem rewolucja przegrała, Erec Isroel jest
w tureckich rękach, a Żydów biją. Sądzę, że samoobrona jest nakazem chwili
i że powinniśmy ją zorganizować wszyscy razem, wspólnymi siłami.
Jankew zauważył, jak bardzo zmienił się język Ariela, jak innych używał słów,
i nie mógł wyjść ze zdumienia.
– Rewolucja… powiadasz? – wydusił.
Chciał wypytać Ariela, co on sam myśli o rewolucji. Tak, Jankew znał już zna-
czenie tego słowa, bo wiele się nasłuchał od reb Fajwela o strajkach, demonstra-
cjach, walkach z policją, które miały miejsce w całej Rosji. Reb Fajwel przeklinał
rewolucję na czym świat stoi. Wszystkie pogromy były według niego jej pokłosiem.
– Tak, powiedziałem „rewolucja”. A co ty o niej sądzisz? – zaczepnie odpo-
wiedział Ariel.
– Co ja o niej sądzę?
– Przestań już bawić się ze mną w kotka i myszkę. Co nagle stałeś się takim
tchórzem, nie daj Boże?
Jankew udawał, że nie usłyszał uwagi Ariela.
– A co, no właśnie, a co z samym Rebojne szel Ojlem? – zapytał.
Ariel wybuchnął gniewem:
– No, a co z Nim? Czasami człowiek lepiej sobie radzi bez Niego niż z Nim!
– Bez Niego? Jak… jak można żyć bez Boga, Arielu? Twój ojciec ma przecież rację.
Twarz Ariela spochmurniała.
– Zmieniłeś się, brachu…
Jankew opuścił głowę zawstydzony.
– Chyba tak. Żyję na odludziu… Muszę zacząć od początku.
– Tak… zacznij. Zacznij od Jad ha-Zoke ! – zawołał Ariel, po czym zamilkł.
13
Gdy Jankew wyszedł z bejt midraszu, jakiś czas kręcił się przed warsztatem
Zeliga Krawca. W środku śpiewano. Ledwo było słychać głosy, które powtarzały
żydowskie słowa układające się w refren: Wos hobn mir, brider, cu farlirn… 14
Nie miał odwagi wejść.

12 Pilpul (hebr.) – debata, dyskusja; metoda studiowania fragmentów tekstu polegająca na drobia-
zgowym zestawianiu argumentów za i przeciw oraz rozważeniu różnych kontekstów, w celu znale-
zienia rozwiązania.
13 Jad ha-Zoke (z hebr. Silna dłoń) – to inny tytuł Miszne Tora, kodeksu systematyzującego żydowskie
prawo, którego autorem był Majmonides (Mosze ben Majmon, Rambam). Zob. przypis na str. 136.
14 Cóż mamy, bracia, do stracenia – nawiązanie do końcówki Manifestu Partii Komunistycznej: „Pro-
letariusze nie mają nic do stracenia poza kajdanami. Mają świat do wygrania. Proletariusze wszyst-
kich krajów, łączcie się!”, opublikowanego w 1848 r. (https://monthlyreview.org/2018/10/01/
332 nothing-to-lose-but-their-chains/)