Page 83 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Litzmannstadt Getto. Ślady.

Rodzina Torończyków, w środku babcia Frymeta
i dziadek Józef
Family Torończyk, in the middle Frymeta the at Piramowicza Street, and after the establishment
grandmother and grandfather Joseph of the ghetto it was transferred to Franciszkanska
Street 59, finally Marysin. At the fall of 1941, all
students had to find a job, schools were closed.
Wodę czerpało się ze studni na podwórku, ubikacja Salomea worked in a rubber factory, where workers
(tzw. wygódka) też stała w podwórzu. glued rubber coats designed for the German navy.
Dziewczynka uczyła się w najlepszej pod- The family survived the war thanks to the mother,
stawówce na Bałutach, która mieściła się przy who played in the ghetto an important role. She
ul. Franciszkańskiej 13, gdzie nauczyciele „kultywo- had a special pass. – The mommy’s work was highly
wali język polski, poezję i literaturę jak skarb narodo- appreciated and thanks to her we were released
wy, nieskażony obcym akcentem, złą gramatyką czy from deportation – she recalls. Salome tells with
prostactwami” – wspominała Salomea. Aby popra- pride how her mother delivered the babies in the
wić jej polszczyznę, skażoną naleciałościami jidysz Lodz ghetto. – She went to the women in childbirth,
przejętymi od babki, matka wysłała ją na korepetycje even risking their lives. Once, after the liquidation
do pani Bialer. Z jej dziećmi dziewczynka zaczęła of the ghetto in August, she helped the little boy
wyjeżdżać na wakacje do Głowna. We wrześniu in the basement to come into the world, when the
1939 roku miała pójść do gimnazjum. I faktycznie doctors did not want to help because they were
zaczęła naukę w Gimnazjum i Liceum w Łodzi przy afraid to come out of hiding. The Herszenbergs were
ul. Wólczańskiej 125, ale po kilku tygodniach Niemcy in the group that was left in the ghetto to organize
kazali oddzielić dzieci żydowskie od reszty. Mama the area. For them pits dug in the Jewish cemetery
przeniosła ją do elitarnego gimnazjum żydowskiego were intended. But the Russians marched in before
o nazwie „Nasza Szkoła” (Narutowicza 20), potem the Germans conducted the execution. After the
wszystkie gimnazja żydowskie (męskie i żeńskie) war, the mother of Salome immediately began to
połączono. Najpierw mieściły się w gimnazjum work and received hundreds of newborns in Baluty.

82