Page 82 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Litzmannstadt Getto. Ślady.
P. 82

owner of the house at Franciszkanska Street 26. He
                                                   complained all the time that there was no money
                                                   for children’s education – and there were a lot of
                                                   them, because he had three daughters and a son (he
                                                   emigrated to the US in 1920). But the twins pushed
                                                   the father and reached the goal. They graduated
                                                   from the high school and got the dream job. To help
                                                   in the payment of tuition fees, the girls did tutoring.
                                                   Joseph Toronczyk died in 1935, and he is buried in the
                                                   cemetery in Lodz; Frymeta, the grandmother died in
                                                   Auschwitz. Their house still stands at Franciszkanska
                                                   Street. Salome’s father – Calel Herszenberg – was
                                                   born in Lodz in 1895. He came from a religious family,
                                                   but did not follow the tradition. He was delivering
                                                   wool from the railway station to Lodz factories. His
                                                   mother – Salome’s beloved grandmother – Cerka,
             Anna Torończyk przełożona sióstr w szpitalu PCK   slept with her granddaughter in the same bed and
             Anna Torończyk superior of the Sister of the Red   told her in the evening dybbuks in Yiddish. – It was
             Cross Hospital                        a gift for our family – Salome said years later. Cerka
                                                   Herszenberg died of starvation in the ghetto. Salome
                                                   lived with her parents and grandmother in the house
                                                   at Brzezinska Street 30 (today Wojska Polskiego)
                  pieniędzy na kształcenie dzieci – a było ich sporo,   on the second floor. Their apartment consisting of
                  bo jeszcze trzy córki i syn (wyemigrował do USA   a kitchen and a living room was considered a luxu-
                  w 1920 roku). Ale bliźniaczki naciskały ojca i dopięły   rious apartment, because most families huddled
                  swego. Skończyły gimnazjum i zdobyły wymarzony   in one room. They drew water from a well in the
                  zawód. By pomóc w opłacaniu czesnego, dziew-  yard, bathroom (the so-called privy) also stood in
                  czyny udzielały korepetycji. Józef Torończyk zmarł     the yard. The girl studied at the best elementary
                  w 1935 roku, jest pochowany na łódzkim cmentarzu;   school in Baluty, which was located at Franciszkanska
                  babcia Frymeta zginęła w Auschwitz. Ich kamienica   Street 13, where the teachers cultivated the Polish
                  wciąż stoi przy ul. Franciszkańskiej.  language, poetry and literature as a national treas-
                    Ojciec Salomei – Calel Herszenberg – urodził się   ure, uncontaminated foreign accent, bad grammar
                  w Łodzi w 1895 roku. Pochodził z rodziny religijnej,   or simplicities –Salome recalled. To improve the
                  ale nie przestrzegał tradycji. Zajmował się dostar-  Polish language, contaminated with influences taken
                  czaniem wełny ze stacji kolejowej do łódzkich fabryk.   over from her grandmother’ Yiddish, her mother
                  Jego matka – ukochana babcia Salomei – Cerka,   sent her to tutor Mrs. Bialer. With her children she
                  spała z wnuczką w jednym łóżku i opowiadała jej   started to go on holiday to Glowno. In September
                  wieczorem o dybukach w języku jidysz. – Była darem   1939, she had to go to school. I actually started stud-
                  dla naszej rodziny – stwierdziła Salomea po latach.   ying in Secondary School in Lodz at Wolczanska
                  Cerka Herszenberg zmarła w getcie z głodu.   Street 125, but after a few weeks the Germans or-
                    Salomea mieszkała z rodzicami i babcią w kamie-  dered to separate Jewish children from the rest. The
                  nicy przy ul. Brzezińskiej 30 (dziś Wojska Polskiego)   mother moved her to the elite Jewish Gymnasium
                  na drugim piętrze. Ich mieszkanie składające się   called “Our School” (Narutowicza Street 20), then all
                  z kuchni i salonu uchodziło za luksusowy apartament,   Jewish gymnasiums (male and female) were com-
                  bo większość rodzin gnieździła się w jednym pokoju.   bined. First, the Jaszunski gymnasium was housed


                                                                             81
   77   78   79   80   81   82   83   84   85   86   87