Page 797 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Chava Rosenfarb - Listy do Abraszy.

pada rozkaz, aby otoczyć te osobistości w oficerkach i zacząć maszerować wokół
nich w kółko. Wygląda to jak arena cyrkowa. Tanatos i Eros połączeni w tańcu.
Jesteśmy Żydówkami. Łączenie się z nami jest grzechem przeciw rasie. Nasze
ciała mają zatem urok zakazanego owocu, który dojrzał do zbioru w ofierze dla
orgii Tanatosa. […] Staramy się wszystkie maszerować z gracją, jak nimfy, lekko
kołysząc biodrami, wciągając nieistniejące brzuchy i wypinając pierś”. Piersi
Miriam przyciągają uwagę jednego z esesmanów: „Pełne piersi, których kształt
odziedziczyłam po mamie, piersi, które kiedyś mogły mi stanąć na drodze do
kariery tancerki baletowej, teraz stają się zagrożeniem, że zakończę taniec życia.
Zdejmuje białą rękawiczkę z dłoni i uciska mi okolice sutka. Jesteś w ciąży? –
pyta rzeczowo. Potrząsam głową i odpowiadam Nie!, moim normalnym głosem.
Zostawia mnie i idzie do doktora Mengelego, który kieruje wzrok na mnie. Czy
podziwiają też moje ciało? Tak, czuję jak ich spojrzenia pełzają po mnie i miażdżą
mnie. W sobie jestem już martwa” . Bezradność nagości, której istotnym elemen-
31
tem jest pozbawienie nie tylko ubrania, lecz także włosów staje się kluczowym
czynnikiem degradującym i podporządkowującym w obozie. A jednak instynkt
życia, póki się tli, każe chronić właśnie ciało, bo poza nim w obozie nie ma się
nic więcej. „Każda obejmuje swoje własne uratowane ciało. To jest wszystko, co
posiadamy” . Ciało jako narzędzie społecznej opresji i indywidualnej przyjem-
32
ności w twórczości Chavy Rosenfarb wciąż czeka na opracowanie.
David G. Roskies w fundamentalnej dla studiów żydowskich książce The
Literature of Destruction. Jewish Responses to Catastrophe odnośnie udziału
kobiet w literaturze żydowskiej, będącej odpowiedzią na katastrofę, pisze: „Li-
teratura zniszczenia jest dziełem męskim. […] Nawet w czasach nowożytnych,
kiedy kobiety odgrywały coraz aktywniejszą rolę w żydowskim życiu politycznym,
jako pisarki miały tendencję do trzymania się z daleka od tej tradycyjnie męskiej
domeny. […] Zatem pojawienie się tak późno w tej historii wyraźnego głosu ko-
biecego, takiego jak głos Racheli Auerbach , może sugerować, jak wiele straciła
33
ta literatura z powodu niemożności pokonania bariery seksualnej” . Twórczość
34
Chavy Rosenfarb jest częścią literatury zniszczenia i w tej – uważanej przez Ro-
skiesa – męskiej domenie nie traci nic z kobiecej perspektywy oglądu katastrofy.

31 Ibidem, s. 665.
32 Ibidem, s. 666.
33 Rachela Auerbach (1899–1976) – pisarka tworząca w jidysz, po polsku i hebrajsku, tłumaczka,
krytyczka literacka, badaczka tematyki getta warszawskiego, zaliczana do czołowych twórczyń
świadectw Zagłady. Była członkinią grupy Oneg Szabad i współpracowała przy tworzeniu pod-
ziemnego archiwum getta warszawskiego. Zob. Rachela Auerbach, Pisma z getta warszawskiego,
oprac. Karolina Szymaniak, Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa 2016.
34 The Literature of Destruction. Jewish Responses to Catastrophe, red. David G. Roskies, The Jewish
Publication Society, Philadelphia, New York, Jerusalem 1988, s. 12. 795